Afgunst

Afgunst of jaloezie is een soort ongenoegen en ergernis over andere mensen. Het is een gevoel dat als onaangenaam wordt ervaren.

Iemand die jaloers is, heeft als wens dat een ander minder heeft dan hijzelf, of dat een ander iets verliest wat hij dan op zijn beurt zelf krijgt. Jaloezie kan op heel verschillende zaken betrekking hebben. De ander heeft beter werk, een snellere auto, een mooier huis, ziet er beter uit, is zekerder in zijn optreden, heeft een aantrekkelijkere partner enz. Een jaloers persoon gunt de ander deze dingen en het daarmee gepaard gaande levensgeluk, respect of succes niet.

Hoe ontstaat jaloezie?

Binnen de psychoanalyse wordt ervan uitgegaan dat blijvende karaktertrekken zoals jaloezie, al in de eerste kinderjaren worden ontwikkeld. Tijdens de zuigelingenleeftijd, gedurende de eerste zeven maanden, staat de baby via de mond in contact met de buitenwereld. Daartoe behoren met name de borst van de moeder en alle voorwerpen die het kind kan vastpakken. Wanneer de eerste tandjes komen, wordt het kind doorgaans niet langer gezoogd en wordt het contact met de borsten van de moeder verbroken.

Wanneer de behoefte van het kind om de wereld met zijn mond te ontdekken, slechts onvoldoende bevredigd wordt, dan vormt dat de basis voor de ervaring iets tekort te komen. Op deze basis ontstaan karaktertrekken zoals vijandigheid, jaloezie en afgunst.

Jaloezie tussen man en vrouw

Van vrouwen wordt wel beweerd dat ze jaloers zijn op mannen en zich onvolledig voelen en het gevoel hebben ondergeschikt te zijn aan de man, omdat ze geen penis hebben en die wel wensen. Dit fenomeen wordt weergegeven met het woord ‘penisnijd’. Vrouwen benijden mannen echter niet vanwege hun penis, maar vanwege hun grotere maatschappelijke en beroepsmatige vrijheid; de penis is hooguit het symbool daarvan.

Aan de andere kant wordt van mannen wel gezegd dat ze vrouwen benijden om hun vermogen kinderen te baren en te zogen, omdat alleen vrouwen in staat zijn nieuw leven voort te brengen, terwijl de mannelijke inbreng bij het voortbrengen van nageslacht slechts een zeer beperkte is. Freud ontdekte dat het eerste grote probleem waar een kind mee worstelt, niet de kwestie is van het geslachtsverschil, maar de vraag waar de kinderen vandaan komen. Pas wanneer het kleine jongetje heeft ontdekt dat hij niet in staat is kinderen te baren, wordt het voor hem belangrijker anders te zijn dan zijn moeder.

Jaloezie op de werkplek

Evenals binnen persoonlijke verhoudingen bestaat er mogelijk ook jaloezie in de werkomgeving. Wanneer een leidinggevende op een afdeling voor sommige medewerkers meer aandacht heeft dan voor anderen, dan kunnen onder de collega’s gemakkelijk nijd en jaloezie ontstaan. Dit gebeurt ook wanneer een collega promotie maakt, terwijl men zelf vindt veel geschikter of minstens even geschikt te zijn voor deze positie.

Ten gunste van de werksfeer is het in zo’n geval altijd beter, met deze gevoelens iets te doen (erover praten, het er niet bij laten zitten) dan ze op te kroppen.

Hoe kan men jaloezie overwinnen?

Wanneer de jaloezie ziekelijke vormen gaat aannemen, kan men, afhankelijk van de oorzaak, baat vinden bij psychotherapie of een goed advies. Men kan zich daardoor weer hervinden en wordt niet het slachtoffer van zijn eigen negatieve gevoelens.

Daarnaast zouden diegenen die altijd jaloers zijn op anderen, zich eens de vraag moeten stellen, hoe ze het zouden vinden wanneer de mensen uit hun omgeving hun niets zouden gunnen. Alleen wanneer men zich er steeds opnieuw van bewust is dat levensgeluk en genieten niet los te denken zijn van andere mensen, zal men een positievere instelling ten opzichte van het eigen leven en ten opzichte van het leven van anderen krijgen.