Opscheppen

In een maatschappij waarin de waarde van een mens wordt afgemeten aan zijn prestaties, is opschepperij een normaal verschijnsel. Op jonge leeftijd leren mensen al dat het er in het beroep en privé op aankomt je eigen kunnen op het juiste moment te tonen. Het handelen van sommige mensen schiet daarbij zijn doel voorbij. Ze gaan prat op wat ze bereikt hebben of nog zullen bereiken, en pronken met dingen die ze gekocht hebben. Wanneer iemand een opschepper, pocher of praalhans genoemd wordt, heeft dat altijd een negatieve betekenis. Mensen die opscheppen zijn onsympathiek. Bovendien heeft opschepperij een vervelende en oneerlijke bijsmaak. De grens tussen iets mooier maken dan het is en liegen is niet scherp te trekken.

Zelfs wanneer iemand ‘goede redenen’ heeft om op te scheppen over prestaties, bezittingen en persoonlijke verworvenheden, dan nog wordt het al te opzichtige ophemelen en beklemtonen van dit succes door andere mensen meestal met scepsis en afwijzing bekeken.

Wat wordt verstaan onder de drang om zich te profileren?

Men spreekt van een drang om zich te profileren wanneer iemand zich bijna op elk moment wil voordoen als een bijzonder persoon en op de voorgrond wil staan. Met andere woorden, wanneer iemand zich voortdurend wil bewijzen. De drang zich te profileren is de vergrote trap van opschepperij.

Wat is grootheidswaan?

In tegenstelling tot opschepperij en drang zich te profileren is er bij grootheidswaan sprake van een symptoom van een psychische of organische ziekte die behandeling behoeft. Grootheidswaan is een ziekelijke geldingsdrang waarbij de stellige overtuiging aanwezig is dat men machtig of rijk is, belangrijke voorouders heeft, een speciale maatschappelijke positie bekleedt of over uitmuntende kwaliteiten beschikt. Deze overtuiging houdt echter geen verband met de werkelijkheid.

In het algemeen wordt grootheidswaan erdoor gekenmerkt dat de voorstellingen van de betreffende persoon geen enkel verband houden met de feiten. Deze mensen zijn zich daarvan echter niet bewust, en ze zoeken dan ook geen hulp. Meestal moeten ze door anderen tot een behandeling worden aangezet.

Hoe ontstaat grootheidswaan?

Grootheidswaan kan verschillende oorzaken hebben.
Aan de ene kant kan het door een ‘progressieve paralyse’ worden uitgelokt. Dit syndroom kan het gevolg zijn van ontstekingen van het hersenweefsel, die door virussen of ontstekingen in andere delen van het lichaam worden veroorzaakt. Ook in het eindstadium van syfilis kan een progressieve paralyse optreden. Bij de betreffende persoon leidt dit tot toestanden van euforie die gepaard kunnen gaan met waanvoorstellingen, bijvoorbeeld grootheidswaan. De patiënt voelt zich de grootste, machtigste, rijkste enzovoort.

Ook bij de paranoïde vorm van schizofrenie doen zich uitgesproken waanvoorstellingen voor. In zeldzame gevallen kunnen deze waanvoorstellingen zich als grootheidswaan uiten. Ook deze mensen hebben overtrokken voorstellingen van wie ze zijn en welke positie ze innemen. Tot slot kan ook een affectieve psychose gepaard gaan met grootheidswaan. De patiënt krijgt voortdurend nieuwe ideeën, praat aan één stuk door en reageert op elke prikkel van buiten. Hij wil elke auto kopen en het verkeer regelen wanneer er een file staat.

Is grootheidswaan te behandelen?

Grootheidswaan zelf is niet te behandelen. Omdat het meestal een symptoom is van een manische depressie of schizofrenie, probeert men de oorzakelijke ziekte onder de knie te krijgen. Om de symptomen van grootheidswaan af te zwakken, worden deze patiënten vaak medicamenteus behandeld met zogenoemde neuroleptica. Patiënten die aan een manische depressie lijden of tot manisch gedrag neigen, worden preventief behandeld met lithium.