Examenvrees

Elke loopbaan in onze maatschappij verloopt via tal van toetsmomenten. Het examen is een manier om bepaalde kennis en vaardigheden te toetsen. Al van jongs af aan spelen examens een belangrijke en soms onaangename rol in ons leven. Het begint vaak al in groep 1 en 2 van de basisschool, als we een gedicht moeten opzeggen of een kleine rol in het kerstspel krijgen. Later volgen examens, waarbij schoolkennis en vaardigheden getoetst worden. Het gaat daarbij niet alleen om proefwerken, toetsen en het eindexamen op school, maar ook om toelatingsexamens, tentamens en eindexamens van verdere studie, beroepsopleiding of omscholing. Voor de meesten is er een bepaalde angst aan deze examens verbonden.

Vaak zijn er nog andere factoren waardoor men zich niet op zijn gemak voelt. Voor sommige mensen is het bijvoorbeeld al een psychische kwelling door een volle examenzaal te moeten lopen wanneer ze naar het toilet moeten gaan. Veel artiesten (acteurs, zangers en dansers) en sprekers hebben voor het optreden, hetgeen eigenlijk ook een soort toets is, een speciale vorm van examenvrees. In de volksmond noemt men dit ‘plankenkoorts’.

Hoe komen examenvrees en plankenkoorts tot uiting?

Examenvrees en plankenkoorts kunnen op verschillende wijzen tot uiting komen. Zo kunnen het psychische of lichamelijke welbevinden, het denken en handelen beïnvloeden. Men is bang en voelt zich geprikkeld en onzeker. Het lichaam is gespannen, de nek en schouders zijn verkrampt en men slaapt slecht.

Concentratiestoornissen treden op en het denken raakt geblokkeerd. Sommige mensen zijn misselijk, moeten overgeven of krijgen diarree, anderen hebben last van hoofdpijn of hartkloppingen. Men kan niets meer onthouden en vergeet wat men geleerd heeft. Soms probeert men zichzelf gerust te stellen door vooral niet aan het aanstaande examen te denken, door kalmerende thee of medicijnen in te nemen of alcohol te drinken.

Niet iedereen met examenvrees of plankenkoorts reageert op dezelfde manier. Men kan voor verschillende dingen bang zijn. De een maakt zich zenuwachtig over de voorbereiding van het examen, de ander over het examen zelf of over de examinator. Men kan ook faalangst hebben en alleen bang zijn voor de gevolgen van het mislukken. Schaamtegevoelens, twijfels en onzekerheid over de eigen capaciteiten spelen dan een rol.

Wat zijn de oorzaken van examenvrees en plankenkoorts?

Het is normaal om voor een toetsmoment een verhoogde spanning te voelen. Er zullen immers vreemden scherp naar u kijken en uitspraken doen over uw sterktes en zwaktes. Voor een examen of optreden in het openbaar voelen de meeste mensen zich enigszins angstig en gespannen. Maar als de angst zodanig is, dat men ondanks alle voorbereiding niet meer helder kan denken en handelen, werkt het belemmerend. Als er veel van het examen of optreden afhangt, is men niet zo zeer bang voor het examen of optreden, als wel voor de beoordeling van de examinator, het publiek of de critici. Dat geldt vooral wanneer de betreffende persoon eigenlijk teveel waarde aan deze beoordeling hecht.

Daarbij werkt een andere houding veel beter. Men moet proberen zich voor het examen te bevrijden van de prestatiedruk en van het idee dat falen het einde van de wereld zou betekenen. Door zich in gedachten voor te stellen, wat er bij een mislukt examen in het ergste geval zou gebeuren, ontdekt men dat het nog niet het einde van de wereld is.