Criminaliteit

De term criminaliteit is afkomstig van het Latijnse ‘crimen’ (misdaad). Wat een criminele (misdadige) handeling is, hangt voor een groot deel af van wat men binnen een bepaalde maatschappij als zodanig beschouwt. Wat in het normale leven verboden is, kan in tijden van nood onderdeel zijn van het dagelijks leven. Het meest vergaande voorbeeld is doden. In tijd van vrede wordt iemand die een ander om het leven brengt, als moordenaar veracht en veroordeeld, terwijl hij in tijden van oorlog vanwege hetzelfde als held wordt vereerd. Iemand wordt crimineel genoemd wanneer hij voortdurend tegen de algemeen geldende maatschappelijke regels ingaat. Deze regels kunnen overigens van cultuur tot cultuur verschillen. In bijna alle culturen worden echter diefstal, toebrengen van lichamelijk letsel, chantage, verkrachting, doodslag en moord veroordeeld.

Wat is de oorzaak van criminaliteit?

Kinderen leren veel van hun ouders en andere personen met wie ze een nauwe relatie hebben. Wanneer ze bij volwassenen of jongeren zien dat men dingen die men graag zou bezitten, kan pakken, dan ligt het voor de hand dat ze deze vorm van gedrag overnemen, met name, wanneer ze daarvoor ook nog geprezen worden. Het gezegde ‘de appel valt niet ver van de boom’ bevat een kern van waarheid. De sociale omgeving heeft invloed op de ontwikkeling van een kind.

Inzichten van psychologen
In de moderne psychologie worden de volgende redenen gegeven waarom iemand crimineel wordt:
* Een dader wordt door zijn sociale omgeving na het begaan van een strafbaar feit aangemoedigd. Deze bevestiging wil hij telkens opnieuw krijgen.
* Bij de dader zijn geen gevoelens van schuld tot ontwikkeling gekomen. Hij heeft nooit geleerd wat de begrippen recht en onrecht betekenen.
* De dader is niet in staat om conflicten op te lossen. Ruzies en onenigheid worden met geweld opgelost.
* De dader doet mensen uit zijn sociale omgeving of voorbeelden uit films en boeken na.
* De dader verveelt zich. Het begaan van een strafbaar feit of misdaad is opwindend en spannend.
* De dader neemt met zijn handelingen wraak voor de frustraties die hij dagelijks in zijn leven oploopt.

Wat kan men tegen criminaliteit doen?

Een ‘therapie voor een crimineel’ richt zich op het aanpassen van gedrag. Het doel is de crimineel te resocialiseren, hem de weg te wijzen naar de maatschappij en hem ertoe te brengen dat hij maatschappelijke normen vrijwillig leert te accepteren.

Verblijf in gevangenis geeft problemen
De eenvoudigste manier van resocialisatie in deze zin is de straf. De dader gaat de gevangenis in en moet boeten voor zijn daden. Het probleem is dat in gevangenissen een eigen ‘maatschappelijke orde’ bestaat. Hier gelden andere wetten dan in de wereld daarbuiten. De gelegenheidsdief krijgt hier pas met echte professionele misdadigers te maken. Het gevaar bestaat dat hij daardoor nog verder afglijdt in de wereld van criminaliteit.

Contacten naar buiten
Volgens psychologen is dat probleem gemakkelijker op te lossen wanneer gevangenen de mogelijkheid tot contacten met mensen buiten de gevangenis hebben. Jonge criminelen hebben meestal geen goede relatie met hun familie. In deze gevallen zou de jeugdige dader de mogelijkheid moeten krijgen om andere, positieve relaties op te bouwen, waarbinnen hij geborgenheid en erkenning kan vinden.

Zijn criminele handelingen te voorkomen?

Aan maatregelen ter voorkoming van crimineel gedrag wordt naar de inzichten van psychologen nog veel te weinig aandacht geschonken. De oorzaak daarvan is de nog steeds overheersende veronderstelling dat criminelen afwijkend zijn en dat de behoefte aan crimineel gedrag geworteld zou zijn in hun karakter. Veel criminele handelingen wijzen er echter op dat de betreffende mens het leven niet aan kan en niet in staat is zijn conflicten op te lossen. Een belangrijk aandachtspunt bij de preventie van misdaden zou daarom kunnen bestaan uit het op tijd ingrijpen in crisissituaties. Maar de huidige anonieme maatschappelijke verhoudingen maken een dergelijke preventie bijna onmogelijk.

Is criminaliteit aangeboren?

Vroeger dacht men dat criminele aanleg erfelijk en onveranderlijk is. Het argument daarvoor was dat in sommige families meer misdaden worden gepleegd dan in andere. Deze stelling is niet meer te verdedigen, maar het is aangetoond dat van de sociale omgeving een sterke invloed op iemands gedrag uitgaat.