Geneesmiddelen toedienen

In principe zijn er twee manieren van toediening van een geneesmiddel:

* via het maag darm stelsel (enteraal), bijvoorbeeld door de mond of via de endeldarm, en
* buiten het darmstelsel om (parenteraal), bijvoorbeeld toediening op de huid of door middel van een injectie.

De meest gebruikelijke (enterale) toediening van een geneesmiddel is door de mond (oraal). In het algemeen wordt aangeraden een hoeveelheid water, thee of melk te gebruiken waardoor de stoffen sneller oplossen en door de slijmvliezen van het spijsverteringskanaal kunnen worden opgenomen.

Capsules

Vele geneesmiddelen worden via capsules in de handel gebracht. Deze mogen niet opengemaakt worden maar moeten in hun geheel worden doorgeslikt. Een dergelijke capsule lost in de maag op of in het darmstelsel, doordat het omhulsel verteerd wordt door de spijsvertering sappen.

Geneesmiddelen toedienen

Indien het geneesmiddel door het maagzuur kan worden ontleed dan wordt het preparaat in een capsule verpakt die niet door het maagsap maar wel door het darmsap wordt aangetast. De meeste stoffen komen via de poortader in de lever terecht en via de lever kunnen ze dan aan het lichaam ten goede komen.

Indien een geneesmiddel een effect moet hebben op bijvoorbeeld het hart of de hersenen, dan moet de samenstelling van dien aard zijn dat de werkzame bestanddelen niet in de lever worden afgebroken.

Toediening door de mond heeft veel voordelen, de nadelen van deze methode zijn echter o.a. dat veel geneesmiddelen een onaangename smaak hebben, dat de toediening moeilijk of onmogelijk is bij patiënten met slikbezwaren en bij bewusteloze patiënten en ook dat het voor de arts moeilijk controleerbaar is of de patiënt inderdaad het middel inneemt.

Capsules worden vaak gegeven, omdat de werkzame stoffen hierin beter houdbaar zijn dan in poeders of pillen, maar ook omdat de stoffen dikwijls onaangenaam smaken. Capsules zijn kleine kokertjes die in water oplossen, omdat ze van gelatine zijn gemaakt. De inhoud van de capsule, het geneesmiddel, mag pas vrijkomen als de capsule in de maag of in de darm is opgelost. Ze zijn meestal kleurloos en doorzichtig, maar zij kunnen ook in veel variaties en formaten gekleurd worden. Daar het hierbij om de inhoud gaat, zijn de grootte en de kleur van de capsule niet van belang voor de werking.

Tabletten

Naast capsules zijn tabletten een veel voorkomende wijze van toediening. Tabletten zijn vaste toedieningsvormen, bereid door gelijke volumes van deeltjes met één of meer werkzame bestanddelen tot de gewenste vorm te persen. Zij bevatten in het algemeen een enkelvoudige dosis geneesmiddel en meestal zijn zij bestemd voor oraal gebruik. Er bestaan eveneens tabletten, die bestemd zijn voor een ander dan oraal gebruik. De meest voorkomende zijn vaginaaltabletten (bijvoorbeeld tegen schimmelinfecties in de schede), implantatietabletten (bijvoorbeeld voor zeer langdurig gebruik), tabletten voor de bereiding van oplossin
gen, tabletten voor inhalatie, enz.

Er zijn tabletten die geheel worden doorgeslikt, tabletten die gekauwd worden alvorens te worden doorgeslikt en tabletten die in water opgelost of gesuspendeerd worden alvorens te worden ingenomen. Er zijn ook tabletten, die in de mondholte worden gehouden, alwaar de werkzame stof wordt afgegeven.

De deeltjes bestaan uit één of meer werkzame bestanddelen waaraan al dan niet hulpstoffen zijn toegevoegd zoals bind-, glij- en smeermiddelen, stoffen die het uiteenvallen bevorderen, stoffen die het gedrag van de tablet in het maag-darmkanaal wijzigen, toegestane kleurstoffen en indien nodig smaakstoffen.

Tabletten zijn gewoonlijk rond; de boven- en onderkant zijn vlak of bol. Zij kunnen van merktekens (breuklijnen, symbolen, enz.) zijn voorzien. Al naar de samenstelling, bereidingswijze of voorgenomen gebruik kunnen tabletten, bestemd voor orale toediening bijzondere eigenschappen hebben.

Als gevolg hiervan onderscheidt men verschillende categorieën tabletten die oraal worden toegediend:
– niet-omhulde tabletten,
– bruistabletten;
– omhulde tabletten;
– maagsap-resistente tabletten;
– tabletten met gereguleerde afgifte;
– sachet;
– tabletten bestemd voor gebruik in de mondholte.

In het laatste geval is er sprake van een bijzondere wijze van toediening waarbij de tablet onder de tong wordt gelegd. De stof kan dan door het daar aanwezige slijmvlies worden opgenomen en komt op deze wijze in de bloedbaan terecht. Deze wijze van toediening wordt vooral voorgeschreven bij geneesmiddelen die een gunstige werking hebben op het hart, bij aanvallen van beklemming op de borst (angina pectoris). Een belangrijk voordeel van deze wijze van toediening is dat de werkzame stof snel ter plaatse is.

Zetpillen

Geneesmiddelen kunnen ook direct in het spijsverteringskanaal worden toegediend via de endeldarm, door middel van een zetpil.

Zetpillen, zetkaarsjes, of ook wel suppositoriën genoemd, zijn medicamentenvormen, bedoeld om in de anale opening – van achteren dus – te worden ingebracht (bij uitzondering worden bepaalde typen zetpillen in de schede gebracht). Daar zetpillen in het algemeen bij lichaamstemperatuur smelten, moet men ze steeds op een koele plaats bewaren.

Vaak is het de bedoeling, dat de werkzame stof van de zetpil ter plaatse zijn werking moet uitoefenen, bijvoorbeeld bij aambeien. Dit hoeft echter niet het geval te zijn. Om verschillende redenen kan de arts een zetpil voorschrijven, waarvan de werkzame stof elders in het lichaam zijn werking moet uitoefenen.

Zetpillen zijn vaak verpakt in plastic en aluminium, waar de zetpil dan eerst moet worden uitgehaald. Bij het inbrengen, vooral bij kinderen, kan het aanbeveling verdienen, de punt van de zetpil eerst een weinig te bevochtigen met wat water of slaolie. In voorovergebogen houding of – bij kinderen – liggend met opgetrokken knieën, kan de zetpil worden ingebracht. Het is bij sommige patiënten nodig de zetpil een paar minuten tegen te houden met een prop watten.

Toediening per injectie

Bij toediening buiten het spijsverteringsstelsel om (parenteraal) is de meest gebruikte methode het geven van de werkzame stof per injectie. De inspuiting (injectie) is de nauwkeurigste methode om een medicijn toe te dienen, daar in een injectiespuit niet alleen de gewenste hoeveelheid exact kan worden afgemeten, maar wanneer het middel is ingespoten weet men ook dat het in het lichaam zit en dat niet buiten de bloedsomloop om kan verlaten. Afhankelijk van het type middel kan het
– onderhuids (subcutaan);
– in een ader (intraveneus);
– in een slagader (intra-arterieel);
– in een spier (intramusculair);
– in een gewricht (intra-articulair);
– in de buikholte (intraperitoneaal);
– in het wervelkanaal (intravertebraal) of in vrijwel iedere andere plaats in het lichaam worden gespoten.

De toediening van geneesmiddelen per injectiespuit heeft ook een aantal nadelen: het inspuiten is vaak pijnlijk, er kunnen infecties en plaatselijke beschadiging van bloedvaten en zenuwen optreden.

Neus-, oor- en oogdruppels

Neusdruppels – bij voorkeur te gebruiken op doktersadvies – worden vaak gebruikt bij overmatig gezwollen neusslijmvliezen, waardoor de neus verstopt dreigt te raken. Voor het gebruik de neus snuiten. Druppel dan de voorgeschreven hoeveelheid in de neusgaten. Dit zal gemakkelijker gaan, wanneer u het hoofd goed achterover gebogen houdt.

Ook bij verstopte oren zal de arts wel eens neusdruppels voorschrijven. Houdt u zich dan ook aan het voorschrift, en druppel de vloeistof niet in het oor, maar in de neus. Tenzij de arts anders heeft geadviseerd, heeft het in het algemeen geen zin, neusdruppels langer dan enige dagen
te gebruiken. Als ze dan nog niet geholpen hebben, raadpleeg dan uw arts.

Oogdruppels zijn oplossingen van geneesmiddelen, bestemd voor het oog, een zeer gevoelig orgaan. Daarom wordt bij de bereiding ervan grote zorgvuldigheid betracht wat betreft zuiverheid, steriliteit en afwezigheid van stofjes. Er bestaan diverse soorten oogdruppelaars, waarmee de oogdruppels in het oog kunnen worden gedruppeld. Van belang is dat men bij het druppelen moet voorkomen, dat de vloeistof verontreinigd wordt. Raak daarom het uiteinde van de druppelaar nooit met de handen of de oogharen aan.

Bij het indruppelen moet men het hoofd wat achterover buigen en met het oog naar boven kijken. Daarna trekt men het onderste ooglid omlaag. Er ontstaat dan een ‘gootje’, waarin men de oogdruppels kan laten vallen. Nu laat men het ooglid weer los, waarna men enkele malen met het ooglid knippert. Zo nodig herhaalt men deze handelingen voor het andere oog.

De houdbaarheid van oogdruppels is over het algemeen zeer beperkt. Een flesje dat eenmaal open is geweest moet men maar liever niet langer dan een maand bewaren. Als oogdruppels, die eerst helder waren, troebel zijn geworden, komt dat meestal door schimmels. Ook dan kunnen zij niet gebruikt worden.

Andere wijzen van toediening

Stoffen kunnen ook via de huid – zalven voor aandoeningen van de huid, of voor gewrichtsaandoeningen – en via de slijmvliezen worden toegediend. De nieuwste ontwikkeling is de toediening van geneesmiddelen via pleisters, waardoor een gelijkmatige afgifte van vele uren verkregen kan worden.

Door middel van verstuivers (aërosol) kan een fijn verdeelde stof via de ademhalingswegen zelfs tot in de longen worden gebracht.


Relevante artikelen
2 reacties
  1. Netti van der Merwe

    Graag deel ek met julle, dat die samestelling van kapsul omhulsel weens gesondheids redes ’n groot probleem is. Ek persoonlik moet die inhoud van die kapsule uithaal in teelepel om inhoud per mond in te neem met bietjie water. Eks hoog allergies vir die samestelling van kapsules omhulsel. Wat is in die samestelling om kapsules te maak. Hoor graag van julle Groete

    1. Beste mevrouw van der Merwe,

      Medicijn capsules zijn meestal gemaakt van gelatine. Dit geldt zowel voor harde als zachte capsules.

      Met vriendelijke groet,
      Wesley

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

MEDISCH VOORBEHOUD

De informatie op Menselijk Lichaam is géén medisch advies. Neem bij twijfel over gezondheid, behandeling of medicijnen altijd contact op met een arts, specialist of apotheker.

Meer informatie

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Met het laatste nieuws en gezonde tips