Geheugenstoornissen

Geheugenstoornissen zijn kenmerkend voor aandoeningen van de hersenen. De indeling van geheugenstoornissen berust op de wijze van begin en verder verloop, aan gezien dit de belangrijkste kenmerken zijn.

1.Geheugenverlies dat plotseling optreedt meestal met geleidelijk maar onvoldoende herstel, bijv. bij hersenbloedingen, letsels van de slaapbeenkwab van de hersenschors, koolmonoxidevergiftiging en afsluiting van de achterste hersenslagaders.

2.Stoornissen die plotseling beginnen en van voorbijgaande aard zijn, bijv. na een heftige schok en aandoeningen van de slaapbeenkwab van de hersenschors.

3.Stoornissen met een geleidelijk begin, verschillende graden van herstel en in de regel blijvend letsel, bijv. hersenontstekingen (encefalitis), achteruitgang van het hersenweefsel (degeneratie) en hersenvliesontstekingen (meningitis).

4.Geleidelijk voortschrijdende geheugenstoornissen, bijv. bij gezwellen en degeneratieve processen waarbij hersencellen verloren gaan.

Een bijzonder ziektebeeld, genoemd naar de arts Korsakoff die het het eerst beschreef, is de psychose van Korsakoff. Er bestaan hierbij twee overheersende kenmerken die, ofschoon wisselend in sterkte, toch steeds voorkomen: a. een beperkt vermogen om zich pas gebeurde feiten te herinneren, reeds duidelijk voor het uitbreken van de ziekte (retrograde amnesie) en b. een duidelijke stoornis in het leervermogen, waardoor de patiënt zich geen nieuwe informatie of vaardigheden kan eigen maken (anterograde amnesie). Andere hersenfuncties, die weinig of niet berusten op herinnering, kunnen in mindere mate belemmerd zijn. In de regel is de patiënt met dit type geheugenstoornis reactiearm (apathisch) en traag, met gering inzicht in zijn ziekte. Het ziektebeeld is kenmerkend voor een achteruitgang van het hersenweefsel door langdurig alcoholgebruik.

Dat ook tijdens een beroerte (hersenbloeding) het geheugen te lijden heeft is meestal een verschijnsel van voorbijgaande aard. Een korte periode van geheugenverlies kan optreden bij ernstige vormen van hersenschudding. Hersenschudding berust op een plotseling intredende, tijdelijke uitschakeling van groepen zenuwcellen. De aandoening is van voorbijgaande aard en laat de patiënt alleen achter met een geheugenverlies voor het moment van het ongeval of in ernstige gevallen met een geheugenverlies over een periode van wisselende duur die zich uitstrekt van vlak voor tot vlak na het ongeval. Over de eveneens voorbijgaande vorm van algemeen geheugenverlies (globale amnesie) is minder bekend.

Dit ziektebeeld is waargenomen bij mensen van middelbare of oudere leeftijd en wordt gekenmerkt door een episode van verwarring en verbijstering, die in de regel enkele uren duurt, terwijl geheugenverlies bestaat voor het moment en het gebeurde. Tijdens de aanval bestaat geen stoornis in het bewustzijn. Zodra de aanval is afgelopen kan een geestelijke stoornis wordern waargenomen. Soms treedt een tweede aanval op. Men veronderstelt dat het een afwijkende vorm van vallende ziekte (epilepsie) kan zijn of een voorbijgaande stoornis in de bloedvoorziening van de hersenen. Geheugenstoornissen met geleidelijk begin en langzaam voortschrijden staan in de regel in verband met een gezwel of teruggang van de geestelijke vermogens door veroudering (seniele dementie). In het laatste geval komen tevens gedragsstoornissen voor.

Alle aandoeningen van de hersenen die met een stoornis in het bewustzijn gepaard gaan, zijn veelal ook gekenmerkt door geheugenstoornissen. Wanneer het bewustzijn is verloren of sterk verstoord, wordt niets waargenomen, zodat er ook niets bestaat om te vergeten of zich te herinneren. Vandaar dat herinneringloosheid voorkomt voor de duur van het bewustzijnsverlies na aanvallen van vallende ziekte, hersenbloedingen en na elke vorm van hersenletsel met bewusteloosheid.