Ziekte van Waldenström

De ziekte van Waldenström is een zeldzame, en daarom vrij onbekende, ziekte. De ziekte werd voor het eerst genoemd door Jan Waldenström en is tevens naar hem vernoemd. De aandoening wordt in medische termen lymfoplasmacytair lymfoom of macroglobulinemie van Waldenström genoemd. In Nederland lijden ongeveer 1000 patiënten aan deze ziekte. Jaarlijks krijgen zo’n 215 mensen de diagnose.

Wat is het

Bij de ziekte van Waldenström worden de lymfocyten in het bloed kwaadaardig. Lymfocyten zijn witte bloedcellen. Naast lymfocyten zijn er ook nog andere soorten witte bloedcellen in het lichaam aanwezig. Deze bloedcellen ontstaan uit de stamcellen in het beenmerg. Ze zitten dan ook ín het beenmerg, maar bevinden zich hiernaast ook in de lymfeklieren. In de lymfeklieren spelen ze een rol bij de afweer. Eén van de symptomen van de ziekte is dan ook een verminderde afweer.

Bij de ziekte van Waldenström, een vorm van kanker, zorgen de slechte cellen voor afbraak van de goede cellen. Hierdoor wordt de bloedaanmaak verstoord en kan er ook bloedarmoede ontstaan.

Oorzaak

De vorming van lymfocyten kan worden verstoord. Een vorm van verstoring leidt tot de ziekte van Waldenström. Wat er voor zorgt dat de vorming van lymfocyten uit de stamcellen doet verstoren, is tot op heden nog onbekend.

Wat er gebeurt bij afwijkende lymfocyten is dat er ook afwijkende eiwitten aangemaakt worden in het lichaam. De M-proteïnen zijn de eiwitten die bij de ziekte van Waldenström veel groter zijn dan normaal. Een gevolg hiervan is met name dat het bloed stroperiger wordt. Het kan overigens ook dat de M-proteïnen niet geheel gevormd worden. Deze heten dan Bence-Jones-eiwitten.

De M-proteïnen kan iemand in het bloed hebben, maar dit leidt niet altijd tot de ziekte van Waldenström. Hoe ouder iemand wordt, hoe groter de kans dat de ziekte zich ontwikkelt. Zonder afwijkingen heet dit MGUS: monoclonal gammopathy of undetermined significance. Het eiwit wordt soms kwaadaardig, soms niet. Wanneer het gebeurt, is onduidelijk.

Symptomen

De ziekte van Waldenström begint vaak op de achtergrond. Het is een progressieve ziekte, die dus steeds erger wordt, en ontwikkelt zich heel traag.

Symptomen van de ziekte als deze daadwerkelijk ontwikkeld is, zijn:

• Vermoeidheid
• Vermagering
• Vergrote milt en hierdoor snel een vol gevoel door de druk op de maag
• Bloedingen en bloeduitstortingen
• Vergrootte lymfeklieren, vergrootte milt en vergrootte lever
• Tintelingen of doof gevoel in handen en voeten bij kou, door klontering van M-proteïnen
• Slechte bloeddoorstroming door stroperig bloed, waardoor een patiënt hoofdpijn kan krijgen of wazig kan zien
• Polyneuropathie: aangetaste zenuwuiteinden, waardoor ook tintelingen, pijn en een doof gevoel in handen en voeten kunnen ontstaan

Behandeling

Iemand met MGUS wordt iedere drie maanden gecontroleerd. De M-proteïnen kunnen namelijk ieder moment kwaadaardig worden. Door regelmatige controle is iemand er op tijd bij wanneer de ziekte van Waldenström zich ontwikkelt. Hierdoor wordt de behandeling effectiever. MGUS veroorzaakt niet echt opvallende klachten, dus gebeurt de controle alleen als het eiwit ‘per toeval’ wordt ontdekt bij een bloedcontrole.

De ziekte van Waldenström wordt behandeld zodra dit nodig is. De ziekte verloopt erg traag en behandeling kan de kwaliteit van leven aantasten. Als de symptomen ernstig worden en de gezondheid in gevaar brengen, wordt er gehandeld. Er wordt bijvoorbeeld immunotherapie toegepast, waarbij menselijke antistoffen worden ingebracht om de kwaadaardige cellen aan te pakken. Soms wordt deze therapie met chemotherapie toegepast. Bij jongere patiënten kan stamceltransplantatie worden ingezet.