Slaapwandelen

Klachten en verschijnselen
Lopen of andere activiteiten (openen van kastdeuren, naar het toilet gaan, autorijden) in de slaap.
Slaapwandelen treedt meestal op in het eerste derde deel van de nacht.
In de meeste gevallen is de duur enkele minuten tot een half uur.
Kenmerkend is desoriëntatie en verwarring bij het ontwaken.
Slaapwandelen wil niet alleen zeggen lopen in de slaap, maar het omvat ook andere activiteiten – meubilair verplaatsen, aankleden of uitkleden, en zelfs in een auto gaan zitten en gaan rijden. Het treedt meestal op in het eerste derde deel van de nacht en kan heel kort, maar ook tot een half uur duren.

De slaapwandelaar heeft de ogen open, zijn gelaatsuitdrukking is wezenloos of versuft en hij is verward of gedesoriënteerd wanneer hij wakker gemaakt wordt. Vaak wordt gedacht dat slaapwandelaars zich niet bezeren bij hun avonturen, maar dit is een misvatting. Het is niet ongewoon dat een slaapwandelaar zich verwondt door te struikelen of zijn evenwicht te verliezen.

Slaapwandelen komt op verschillende leeftijden voor, hoewel jonge kinderen, die vaak rechtop in bed zitten en wakker lijken te zijn, zelden uit bed komen en daadwerkelijk gaan slaapwandelen. Slaapwandelen komt het meest voor tussen de leeftijd van 6 en 12 jaar. Men neemt aan dat bij kinderen slaapwandelen wordt veroorzaakt door psychische factoren, zoals vermoeidheid en een tekort aan slaap. Bij volwassenen kunnen persoonlijkheidsstoornissen een rol spelen, maar ook angsten of een conflict. Slaapwandelen schijnt ook familiair voor te komen.

Behandeling

Er bestaat geen specifieke behandeling voor slaapwandelen. Om verwondingen te voorkomen is het echter verstandig de kamer en het huis veilig te maken voor de slaapwandelaar: zorg dat er geen voorwerpen, elektrische snoeren of kleine meubels midden in de slaapkamer staan waar de slaapwandelaar over zou kunnen vallen en sluit de bovenkant van de trap af met een hekje. Het vermijden van alcohol en andere stoffen die het centraal zenuwstelsel dempen, kan gunstig werken.

Geneesmiddelen

Wanneer een medicamenteuze behandeling noodzakelijk wordt geacht, kunnen kortwerkende tranquillizers, zoals benzodiazepinen, soms gunstig werken.

Vooral bij kinderen in de leeftijd van zes tot twaalf jaar kan het gebeuren dat ze met name tijdens de diepe slaap opstaan en voorzichtig, zonder ergens tegenaan te stoten, een stukje langzaam rondlopen.

Slaapwandelen is een onschuldig verschijnsel, dat daarom niet hoeft te worden behandeld en met de jaren vanzelf verdwijnt. Het verschijnsel zou kunnen wijzen op verdriet van het kind, spanningen in het gezin of moeilijkheden op school. Kinderen die slaapwandelen, blijken ook nog wel eens last te hebben van angstaanvallen ’s nachts. Het beste is om een kind dat slaapwandelt niet wakker te maken. Het kind schrikt hiervan en dat kan onnodig angst veroorzaken. Leid het voorzichtig naar bed terug. Af te raden is om een natte dweil voor het bed te leggen. Ook daar kan het kind behoorlijk van schrikken. Beter is om eventueel een zacht belletje aan de deur te bevestigen. Zorg er in elk geval voor dat het kind niet het huis uit kan lopen, of de zolder op of het raam uit kan klimmen. Angstaanvallen ’s nachts zijn een bijzondere vorm van nachtmerries bij jonge kinderen. Na een paar uur slapen wordt het kind bijna steeds op hetzelfde tijdstip laat op de avond of in het begin van de nacht in paniek wakker en gilt of schreeuwt daarbij om hulp.

Tijdens zo’n aanval die in de regel tien tot twintig minuten duurt, herkent het kind de omgeving niet. Er is met geen mogelijkheid met het kind te spreken, want het hoort klaarblijkelijk niets. Op geen enkele manier is het kind dus gerust te stellen.

Na afloop van de aanval valt het kind vanzelf weer in slaap. En de volgende dag weet het zich niets meer van het gebeurde te herinneren.

De oorzaak van die nachtelijke angstaanvallen bij jonge kinderen is eigenlijk niet bekend. Wel weet men dat die aanvallen nogal eens optreden bij kinderen die ook slaapwandelen. Het voorkómen van een aanval is nauwelijks mogelijk. In het uiterste geval kan de huisarts medicijnen voorschrijven. In geen geval is het overbodig om de huisarts van de gebeurtenissen op de hoogte te stellen.

Door middel van het elektro-encefalogram heeft men enig inzicht verkregen in het mechanisme van het slaapwandelen. Slaapwandelen komt voor in het derde en vierde stadium van de slaap. Als de wandelaar zijn nachtelijke tocht begint, zo heeft men via metingen op afstand in het EEG kunnen waarnemen, verminderen de grote golven van het zgn. deltaritme en er ontstaan nieuwe EEG-patronen.

Tijdens een vrij lange periode van slaapwandelen verschijnt er een ritme dat op het alfaritme lijkt, maar terwijl dit alfaritme anders normaal verdwijnt zodra de proefpersoon de ogen opent, blijft het nu bestaan ook al loopt de slaapwandelaar met wijd open ogen door een vertrek of huis.

De behandeling van de slaapwandelaar is tweeërlei. In de eerste plaats kan een goed doorslaapmiddel het slaapwandelen voorkomen en in de tweede plaats kan men de slaapwandelaar tijdens zijn wandeling wakker maken, alhoewel het stappen op een natte dweil niet altijd een probaat middel gebleken is.