Kramp

De meeste mensen hebben af en toe wel eens kramp, of het nu in het been of in de maag is. Er kunnen verschillende oorzaken voor bestaan, maar de kramp gaat meestal snel voorbij. Het kan echter voorkomen dat behandeling noodzakelijk is.

Een typische krampaanval is het resultaat van een pijnlijke en plotselinge verkorting van spiervezels. De spieren staan strak en gaan over tot een ongecontroleerde samentrekking of spasme. De benen schijnen het meest gevoelig te zijn voor deze aandoening. De pijn wordt veroorzaakt door het spasme. De spieren zelf voelen hard aan en uit onderzoek is gebleken dat een snelle opeenvolging van verkorting van vezels optreedt binnen de spier.

Oorzaken van kramp

Een aanval van kramp kan een aantal verschillende oorzaken hebben. Een ervan kan overmatige inspanning zijn, maar ook zoutgebrek, kalkgebrek en zwangerschap kunnen de oorzaken vormen. Spierkrampen treden ook op bij mensen met een slechte bloedsomloop door verkalking van de slagaderen. Daarnaast komen spierkrampen voor bij lijders aan nierziekten, bepaalde zenuwaandoeningen en diabetes (suikerziekte). Kramp wordt echter meestal veroorzaakt door overmatige inspanning en behoeft dan geen speciale behandeling. Massage en rust zijn meestal afdoende.

Tijdens arbeid gebruiken de spieren glucose en zuurstof – de brandstof van het lichaam. Als te veel arbeid wordt verricht, kan de zuurstoftoevoer tekort schieten om aan de vraag naar energie te voldoen. Onder deze omstandigheden wordt glucose verbrand zonder zuurstof. Hierdoor wordt melkzuur (lactaat) gevormd, in feite een voor de spieren giftige stof. Na de inspanning, in rusttoestand, wordt het lactaat weer afgebroken, doordat dan weer voldoende zuurstof voorhanden is. Men noemt dit het afbouwen van de zuurstofschuld. In het dagelijks leven is dit fenomeen verantwoordelijk voor de stijfheid en pijn na zware training. De vorming van lactaat is de voornaamste oorzaak van kramp door te zware inspanning. Dit probleem ziet men bijvoorbeeld optreden tijdens de verlenging van een voetbalwedstrijd, als een speler instort met pijn in de kuit. In deze situatie kan een eventueel zouttekort door hevig zweten een bijkomende, stimulerende factor zijn.

De chemische huishouding van het lichaam en kramp

Verstoringen in de chemische huishouding van het lichaam zijn een tweede belangrijke oorzaak van kramp. Verlies van of tekort aan zout is daar een goed voorbeeld van. Mensen die veel zweten en dus zout verliezen bijvoorbeeld bij werk in een hete en vochtige omgeving of bij het lopen van een marathon, zullen sneller kramp krijgen. Bepaalde zouten (o.a. natrium, kalium en calcium) zijn nodig voor het bewerkstelligen van de snelle veranderingen in de elektrische stroom die plaatsvinden bij spiercontractie en ontspanning.

Daarom doen mensen die veel transpireren of zware inspanningen in een hete omgeving verrichten, er verstandig aan zouttabletten te nemen. Ook oudere mensen die als gevolg van het gebruik van piastabletten veel water verliezen, kunnen met kaliumtekort en daarmee met krampen te maken krijgen.

Spieren kunnen ook in een spasme raken door andere oorzaken. Een lage calciumspiegel in het bloed kan leiden tot contractiespasmen waarbij armen en handen stijf en verkrampt raken. Deze toestand met spierspasmen kan ook het gevolg zijn van te veel ademen (hyperventilatie). Snelle, diepe ademhaling zal eerst leiden tot tintelingen in armen en benen; vervolgens kunnen ook spasmen optreden. Deze toestand noemt men tetanie, niet te verwarren met tetanus, waarbij bacteriën (Clostridium tetani) een toxine (gifstof) produceren die voorkomt dat de spieren zich kunnen ontspannen. Bij tetanus treden krachtige spasmen op met als karakteristiek verschijnsel de bekende ’kaakklem’. De kaakspieren vertonen een aanvalsgewijze, krampachtige, zeer pijnlijke samentrekking.

Andere vormen van kramp

Er komen nog andere vormen van kramp voor, onder andere een beroepsgebonden vorm, kramp door een tekort aan bloed, maagkramp en kramp door tics of zenuwtrekken. Beroepsgebonden kramp, zoals schrijverskramp, ontstaat door langdurig gebruik of samentrekking van een bepaalde spiergroep. Zulke krampen zijn vervelend, maar geen echt probleem en vereisen geen behandeling.

Een andere vorm van kramp kan zich voordoen in bijvoorbeeld de kuit door vernauwing van de slagader van het been als gevolg van arteriosclerose. Het ene been is bij deze aandoening meestal pijnlijker dan het andere en de pijn neemt toe na het lopen van een bepaalde afstand. Er treedt een heftige pijn op in de kuit. Na een paar minuten rust neemt de pijn weer af. Deze aandoening staat bekend als ‘intermitterende arteriële blokkade’ of claudicatio intermittens; ze treedt op als de bloed en daarmee de zuurstofvoorziening naar de spier tekort schiet. Bij dergelijke symptomen moet een arts worden geraadpleegd. Eventueel moeten enkele onderzoeken worden uitgevoerd om de oorzaak te achterhalen. Spier en zenuwtics zijn meestal aangenomen gewoonten met als oorzaak angst of spanningen. Het verschijnsel heeft dan niets te maken met een spieraandoening. Bij mensen die klagen over ’restless legs’, doet zich iets vergelijkbaars voor. Ook hierbij is geen sprake van een spieraandoening. De aandoening kan samengaan met kramp in de beenspieren of optreden door een afwijking van de zenuwcoördinatie.

Niet alleen de skeletspieren of motorische spieren kunnen kramp krijgen. Op dezelfde manier kunnen de gladde spieren van bijvoorbeeld de darm in een spasme raken. Deze spasmen noemt men kolieken.