Asbestose

Klachten en verschijnselen
– Pijn in de borst.
– Kortademigheid.
– Minder goed verdragen van lichamelijke inspanning.
– Hoest (in sommige gevallen).

Asbest is vroeger op grote schaal gebruikt als isolatiemateriaal in de bouw, tot het in 1975 is vervangen door andere materialen zoals glaswol. Het gebruik of verwerken van asbest is in ons land sinds kort verboden. Er zijn vier soorten asbestvezels – chrysotiel, amosiet, anthofylliet en crocidoliet – en zij kunnen allemaal ziekten van de luchtwegen veroorzaken. Er kunnen ziekten ontstaan wanneer grote hoeveelheden van de fijne asbestvezels zich in de longen ophopen en niet uitgehoest worden.

Mensen die aan asbest blootstaan, zijn werkzaam in mijnen en molens waar asbest wordt gewonnen en bewerkt of bij de fabricage en installatie van producten die asbest bevatten.

Mensen die zich bezighouden met de installatie van asbestproducten zijn buizenfitters, boilermakers en scheepsbouwers. Asbest werd vroeger gespoten op de stalen balken van gebouwen om te voorkomen dat zij bij brand krom zouden trekken.

Asbest werd ook gebruikt in dekens om vuur te doven en in veiligheidspakken, als vulstof voor plastic materialen, in remmen en koppelingsplaten en in cement en vloertegels. Mensen die oude gebouwen slopen en alle doe-het-zelvers in oude gebouwen lopen gevaar.

Iemand kan aan de asbestvezels worden blootgesteld zonder zelf in direct contact met het materiaal te komen. Elektriciens, schilders en anderen die werken in de buurt van mensen die asbestisolatie aanbrengen, liepen gevaar, evenals iemand die de kleren van iemand die met asbest gewerkt heeft, waste. Er zijn gevallen bekend waarin asbestose veel voorkwam bij mensen die in de buurt van asbestfabrieken en mijnen woonden.

Diagnose

Blootstelling aan asbest kan asbestose veroorzaken (een vorm van interstitiële fibrose of van pneumoconiose), een mesothelioom (een vorm van kanker van het borst- of buikvlies) of longkanker. Asbestose kan ontstaan wanneer de vezels zich ophopen rondom de bronchiolen, de kleinste luchtwegen. De longen reageren op de vezels door ze af te kapselen, waarbij kleine hoeveelheden littekenweefsel worden gevormd. Symptomen treden op wanneer de longen door het littekenweefsel hun elasticiteit verliezen. Het eerste symptoom van asbestose is het geleidelijk optreden van kortademigheid bij lichamelijke inspanning.

De ernst van de ziekte houdt rechtstreeks verband met de tijd die de patiënt aan asbest blootgesteld is geweest en met de hoeveelheid ingeademde vezels. Meestal zijn tenminste tien jaar van matige tot ernstige blootstelling nodig, voordat er symptomen van asbestose zijn. Op de röntgenfoto van de longen is het littekenweefsel zichtbaar als kleine, verspreide schaduwen. Ze verschijnen het eerst in de onderste delen van de longen, maar breiden zich naar boven uit naarmate de ziekte ernstiger wordt. Tenslotte kan de hele long aangetast worden, wat een op een honingraat lijkend beeld oplevert.

Als u denkt dat u aan asbest hebt blootgestaan, vertel uw huisarts dan over het soort werk dat u gedaan hebt en of u eventueel op een andere wijze aan giftige stoffen hebt blootgestaan. Vertel hem ook of u stofmaskers en andere beschermingsmiddelen voor de luchtwegen gebruikt hebt. Een abnormale longfoto kan doen vermoeden dat u aan asbest blootgesteld bent geweest, maar betekent niet met zekerheid dat u asbestose hebt. De ziekte zelf kan pas worden vastgesteld als blijkt dat u ook werkelijk aan asbest blootgesteld bent geweest, er verdachte afwijkingen op de longfoto en bij lichamelijk onderzoek te zien zijn en er verschijnselen van longfibrose (de abnormale ontwikkeling van littekenweefsel) zijn. Dit is belangrijk wanneer u wilt proberen een schadeloosstelling te krijgen.

Een ander gevolg van langdurige blootstelling aan asbest kan het ontstaan van verdikkingen van het borstvlies om de longen zijn. Deze verdikkingen van de pleura, het dubbele vlies dat de longen omgeeft, ontstaan gewoonlijk langs het onderste deel van de borstwand of dicht bij het middenrif. De aanwezigheid van pleuraverdikkingen bewijst dat iemand aan asbest blootgesteld is geweest, maar betekent niet dat de longen beschadigd zijn, tenzij er ook andere symptomen zijn.

Mesotheliomen, kwaadaardige tumoren die ontstaan in de pleura, zijn een betrekkelijk zeldzame vorm van kanker. Mesotheliomen kunnen twintig tot veertig jaar na de blootstelling aan asbestvezels ontstaan en kunnen zelfs optreden wanneer de blootstelling maar een jaar of twee, of zelfs korter, heeft geduurd. Veel mensen met een mesothelioom hebben geen voorgeschiedenis van blootstelling aan asbest. De symptomen zijn pijn in de borst, geleidelijk toenemende kortademigheid en vermagering. Bij ongeveer de helft van de patiënten verspreidt de tumor zich en vormt uitzaaiingen (metastasen) in andere delen van het lichaam. In andere gevallen blijven de tumoren beperkt tot de borstholte. Vochtuitstorting in de pleuraholte, tussen de twee bladen van het borstvlies, draagt vaak bij aan de kortademigheid en pijn in de borst. De ziekte eindigt meestal binnen acht tot veertien maanden met de dood; 75 procent van de patiënten overlijdt binnen één jaar na het stellen van de diagnose.

Iemand die rookt en aan asbest blootgesteld is geweest, heeft een veel grotere kans longkanker te krijgen dan een roker die niet aan deze stof blootgesteld is geweest. Wanneer iemand niet rookt, is zijn kans longkanker te krijgen als gevolg van blootstelling aan asbest aanzienlijk kleiner. Wan neer iemand nog rookt, zal stoppen met roken de kans longkanker te krijgen verkleinen.

Behandeling

Er is geen effectieve behandeling voor asbestose. Mensen die jong zijn, of van middelbare leeftijd en blootgesteld zijn aan asbest, moeten verdere blootstelling vermijden. Iemand die blootgesteld is geweest aan lage concentraties van de vezels en dat later in zijn leven ontdekt, kan de ziekte nog krijgen.