Gezichtsorgaan

Zien is één van de belangrijkste zintuiglijke waarnemingen, hierdoor kan men zich het best in zijn omgeving oriënteren. Met de ogen (oculi) worden via lichtprikkels vormen en kleuren, licht en donker, onderscheiden. Pas door het verwerken van de lichtprikkels in de hersenen (cerebrum) ontstaat het eigenlijke zien, dat vooral met de ondersteuning van het geheugen de hoogontwikkelde vorm van de zintuiglijke waarneming bereikt.

Het zien wordt door een fysisch proces mogelijk gemaakt: namelijk de breking van het licht, wanneer het licht door stoffen met een verschillende optische dichtheid gaat. Wanneer de lichtstraal op een doorzichtige stof valt, verandert deze van richting. Door een bijzondere vorm kan een bundeling of een verstrooiing van het licht bereikt worden. Hiervan wordt bijvoorbeeld bij een camera gebruikgemaakt. Het zien wordt daarom dikwijls verklaard aan de hand van de werking van een camera.

De lens van het oog komt met het objectief van de camera, de pupil met het diafragma, en het netvlies (retina) met de film overeen. In het fototoestel ontstaat via de lens van het objectief een verkleind, omgekeerd beeld op de film. Bij het oog ontstaat dit beeld op het netvlies. Bij het gezichtsorgaan (organum visus) zijn de zintuigcellen met hulpmiddelen uitgerust en vormen een complex gezichtsapparaat. In de oogbol (bulbus oculi) worden optische prikkels in zenuwactiviteit (nervale prikkel) omgezet. Een ingenieus systeem van zenuwvezels leidt deze prikkels naar de hersenen.

Met behulp van de oogspieren (musculi bulbi) kan de oogbol (bulbus oculi) bewegen. Het zien van een beeld met beide ogen (binoculair/stereoscopisch zien) wordt mogelijk en het gezichtsveld kan uitgebreid worden. De oogbol wordt door de beschermingsorganen (oogleden, wimpers, traanklieren en wenkbrauwen) beschermd.

Het zien

Het gedeelte van het oog waar het licht gebroken wordt, bestaat uit: hoornvlies (cornea), kamerwater, lens en glasachtig lichaam. De lichtstralen die van buitenaf op het oog vallen, worden door de breking van het licht in dit deel van het oog tot een beeld verenigd.Dat gebeurt, doordat de lichtstralen in zenuwprikkels omgezet worden. Deze komen in het gezichtscentrum in de hersenen (cerebrum) en komen als beeld in het bewustzijn terecht. Om een beeld scherp te kunnen zien, richt men het oog onwillekeurig zodanig op het voorwerp, dat het beeld ervan op de “gele vlek” valt.

Dit is de plaats waarmee we het scherpst kunnen zien. Hoe verder voorwerpen van de”gele vlek” af afgebeeld worden, hoe onduidelijker ze worden. Op de plaats waar de gezichtszenuw (Nervus opticus) uit het oog treedt, kan men helemaal niets zien. Deze plaats wordt “blinde vlek” genoemd. Om zich aan te passen aan het zien op verschillende afstanden, kan de lens zich in verschillende gradaties krommen. Dit proces (het instellen op ver en dichtbij zien) noemt men ”accommodatie“. Accommodatie wordt mogelijk door de hulp van de ciliairspier. Wanneer het oog ingesteld moet worden op het zien in de verte, trekken de lensbanden rondom, aan de rand van de lens en vlakken deze af.

Bij het dichtbij zien trekt zich een van een ciliairlichaam voorziene ringspier samen en ontspant het ophangapparaat van de lens. Doordat de lens elastisch is, kromt deze zich sterker, totdat het voorwerp scherp op het netvlies afgebeeld is. Door de spanning van de ciliairspier wordt het oog sneller moe bij het dichtbij zien dan bij het in de verte zien. De scherpte- instelling (accommodatie) wordt ondersteund door de pupil, die in staat is bij een toenemende kromming van de lens te vernauwen.

Verder moet nog opgemerkt worden, dat deze processen zich normalerwijze in beide ogen (binoculair) afspelen. Om een dubbel beeld (diplopie) te vermijden, zijn de hersenen (cerebrum) in staat de beelden te versmelten. Dit noemt men beeld-fusie.