Straf

Straffen is een methode die gebruikt wordt om gedrag te beïnvloeden. Een kind wordt voor een ‘stoute’ daad bestraft met de verwachting dat het in de toekomst zijn gedrag zal veranderen. Een autorijder die een bekeuring krijgt, moet zich voortaan aan de verkeersregels houden. Een misdadiger die de gevangenis in moet, dient berouw over zijn daad te hebben; hij zal zich aan de maatschappelijke normen moeten leren aanpassen.

Gedragspsychologen onderscheiden een ‘positieve’ en een ‘negatieve’ straf. In het eerste geval wordt ‘actief’ gestraft, bijvoorbeeld door berisping of lichamelijke tuchtiging; in het tweede geval wordt passief gestraft, door het ontnemen van dingen die door de gestrafte als positief ervaren worden. Bijvoorbeeld kan men het kind verbieden televisie te kijken of het kind minder aandacht geven.

Hoe werkt straf?

Straf werkt in twee opzichten: enerzijds werkt de straf als boete voor iets wat men een ander aangedaan heeft de verrichte daad wordt bestraft. Anderzijds heeft straf een preventief karakter: de straf moet voorkomen dat hetzelfde kan gebeuren. Deze tweevoudige werking is in het strafrecht heel duidelijk te herkennen: de straf moet ook voor de dader een afschrikkend effect hebben.

Moet men kinderen bestraffen?

In de kinderopvoeding neemt straf een bijzondere plaats in. Elke ouder of leraar heeft wel eens ‘pedagogische maatregelen’ moeten nemen. Maar ook als het niet helemaal zonder straffen gaat, moet men zich wel altijd blijven realiseren dat straffen geen goede opvoedingsmethode is en daarom zo weinig mogelijk toegepast moet worden.

Straffen door de ouders

Moderne kinderpedagogen vinden het meestal niet erg zinvol als ouders hun kinderen straffen. Want kinderen zijn zich in hun handelingen vaak niet van enig onrecht bewust. Op het moment van handelen denkt het kind meestal dat het gelijk heeft, zelfs als het weet dat ouders of anderen het er niet mee eens zijn. De angst voor straf kan kinderen ervan weerhouden zich te ‘misdragen’, maar het leert ze niet het juiste te doen.

Straffen door de opvoeder

Ook buiten het ouderlijk huis dreigen straffen voor kinderen en jeugdigen: op de crèche, op de basisschool en tijdens de hele verdere opleidingstijd. Het pak slaag op school mag dan wel afgeschaft zijn, toch zijn er nog vele andere strafmaatregelen mogelijk: van strafwerk tot en met het van school sturen. Vaak gebruikte (maar verkeerde) maatregelen om bepaald gedrag af te dwingen, zijn zogenaamde collectieve straffen: de hele klas moet boeten, omdat iemand zich misdragen heeft en dat niet wil toegeven.

Pedagogen hebben vaak de kritiek dat het uitdelen van straffen door leraren en opvoeders met emoties gepaard gaat. Naar de oorzaak van het misdragen van kinderen en jeugdigen wordt vaak helemaal niet gevraagd. Men is het erover eens dat het psychologisch effect van het straffen door bijvoorbeeld leraren meestal minder groot is dan het straffen door de ouders. Toch kunnen ook straffen die door andere opvoeders uitgedeeld worden later tot ernstige psychische stoornissen leiden. Als straffen nodig is Ondanks alle goede adviezen van pedagogen en psychologen is straffen in onze maatschappij nog altijd zeer gebruikelijk.

Als men er echt niet omheen kan, moet men zich in ieder geval aan de onderstaande punten trachten te houden:
* Straf mag nooit een vernederend effect op het kind hebben. Lichamelijke tuchtiging, opsluiten in donkere ruimten en dergelijke zijn geen manier om kinderen te straffen.
* De straf dient zo direct mogelijk op het wangedrag te volgen.
* De straf dient ‘zinvol’ te zijn. Het is bijvoorbeeld zinloos het kind als straf niet naar de kleuterschool te laten gaan, als het er helemaal niet graag heen wil.