Motivatie

Een gezonde instelling ten opzichte van de eisen die het dagelijks leven aan mensen stelt, zoals leren, presteren, werken en sociaal gedrag hangt voor een belangrijk deel af van de motivatie. Het begrip zelf heeft overigens meerdere dimensies en wordt niet door iedereen op dezelfde manier gedefinieerd.

Al met al zijn de sociale wetenschappen het met elkaar eens dat motivatie twee wezenlijke aspecten heeft. Het ene aspect is de aangeboren drijfveer om te handelen. Hierdoor wordt een mens actief. Het tweede aspect van motivatie is dat het doen een richting krijgt. De energie wordt op een doel gericht. Een voorbeeld van aangeboren motivatie is een baby die vol belangstelling is voor de wereld om hem heen, die voorwerpen aftast en in de mond neemt om ze te leren kennen. Terwijl deze handelingsdrift is aangeboren, wordt de richting daarvan pas in een later stadium (ongeveer vanaf het derde levensjaar) bepaald. Dit gebeurt mede onder invloed van leerprocessen, eerst door de ouders en later op school.

Dit wordt duidelijk als men een Indianenkind uit het Zuidamerikaanse Amazonegebied vergelijkt met een kind in Europa. Terwijl het voor het Indianenkind al heel vroeg belangrijk is dat het leert zwemmen en giftige planten herkent, worden Europese kinderen in de eerste plaats vertrouwd gemaakt met de gevaren in en om het huis en in het verkeer.

Hoe kan men motiveren?

Het is belangrijk dat ouders hun kinderen in het dagelijks leven aanmoedigen en motiveren. Maar men moet ook weer niet te veel van hen eisen. Ouders moeten hun kinderen suggesties aan de hand doen zonder hen op te jagen. In principe moet een kind zijn of haar eigen weg zoeken. De ouders kunnen daarbij door het aanbieden van alternatieven wel sturend en corrigerend optreden. Men kan op een creatieve manier gebruik maken van de natuurlijke nieuwsgierigheid van het kind en daarbij zoveel mogelijk ondersteuning bieden.

Er zijn twee manieren om te motiveren. De eerste mogelijkheid is iets ontnemen van het kind dat belangrijk voor hem is. Dat hoeft niet negatief te zijn, maar heeft tot doel het kind steeds weer te laten zien waar de grenzen zijn. De ouders moeten wel het goede voorbeeld geven en laten zien hoe deze grenzen op een voor iedereen prettige manier gehanteerd kunnen worden. Een psycholoog zou het aldus formuleren: ‘Als men het kind zijn eten wegneemt, wordt het gemotiveerd om zelf naar de koelkast te gaan om iets te halen.’ Onder motivatie verstaat men tevens de wens om iets te bereiken.

Deze motivatie is weliswaar vanaf de geboorte aanwezig, maar kan door toedoen van de ouders worden gestimuleerd en verhoogd, bijvoorbeeld door leerzame of sportieve spelletjes tussen ouders en kind of door te spelen met broers, zussen, vriendjes of klasgenoten. De ouders moeten hun kinderen ook laten zien dat vermeende grenzen op het gebied van praktische of kunstzinnige dingen overwonnen kunnen worden, bijvoorbeeld bij het huiswerk maken of het leren bespelen van een instrument.

De tweede mogelijkheid om te motiveren is het prijzen van het kind. Kinderen die vaak geprezen worden voor de dingen die ze gepresteerd hebben, zijn eerder bereid om te leren of te presteren dan kinderen die voortdurend berispt worden. Vaak berispen kan zeer demotiverend werken. Het belangrijkste is echter dat het prijzen van het kind eerlijk en echt gemeend is.

Wat moet men motiveren?

In de eerste plaats moet het kind tot activiteit worden aangezet, met name door het gewoon een paar keer voor te doen. Alleen op die manier wordt de wens om het na te doen, bijvoorbeeld schaatsen, versterkt.

Vervolgens dient de motivatie zich te richten op de intensiteit en verbetering van de vaardigheden. Dit kan door herhaling en oefening. Verder is volhouden belangrijk. Dingen die men op zich heeft genomen en plichten moeten regelmatig en met plezier worden uitgevoerd. Door lang genoeg vol te houden gaat men zich steeds zekerder voelen.