Minderwaardigheidscomplex

Een minderwaardigheidscomplex kan op verbeelding (‘ik ben te dik’, ‘niemand houdt van me’) of op een daadwerkelijk mankement berusten. Bijna iedereen heeft wel eens last van minderwaardigheidsgevoelens. Vooral in crisissituaties, als men voor een examen gezakt is of als een relatie mislukt is, kan men zich onzeker voelen en aan zichzelf gaan twijfelen. De meeste mensen kunnen het dieptepunt overwinnen en hun zelfvertrouwen weer opbouwen. In ernstige gevallen kunnen de minderwaardigheidsgevoelens ziekelijke vormen aannemen. Men spreekt dan van een ‘gestoord zelfbeeld’ dat alleen met deskundige begeleiding overwonnen kan worden.

Ervaring met minderwaardigheidsgevoelens

In het dagelijks leven wordt iedereen wel eens met gevoelens van minderwaardigheid geconfronteerd.
* Men krijgt bijvoorbeeld kritiek van de baas, soms zelfs in het bijzijn van anderen.
* Men doet onhandig en wordt uitgelachen.
* Men wordt jaloers en voelt zich afgewezen, omdat de partner aan iemand anders aandacht lijkt te geven.
* Kinderen hebben vaak het gevoel dat ouders of leraren andere kinderen voortrekken en dat ze zelf te weinig aandacht krijgen.
* Huisvrouwen lijden onder het feit dat hun werk niet genoeg gewaardeerd wordt.
* Werkelozen hebben het gevoel dat de maatschappij hen niet accepteert.
* Voetballers die niet aan de verwachtingen voldoen of hun eigen voorspellingen niet kunnen waarmaken, belanden op het bankje.

De lijst van mogelijke voorbeelden is oneindig. Wat in deze situaties werkelijk pijn doet, is dat men het (schijnbare) waardeoordeel van anderen zelf overneemt. Men gaat zichzelf door de ogen van zijn medemensen zien omdat men daar niets tegenover kan stellen, en beoordeelt zichzelf volgens die kijk.

Hoe moet men met minderwaardigheidsgevoelens omgaan?

Het is niet altijd mogelijk om aan het gedrag van iemand te zien welke gevoelens hem op dat moment bezighouden. Iedereen ontwikkelt zijn eigen manier om met gevoelens van minderwaardigheid om te gaan. Als iemand door vernedering bedreigd wordt, zullen sommige mensen zich juist van hun beste kant laten zien, anderen reageren defensief en laten hun afkeer zien of worden juist agressief en proberen de ander onderuit te halen.

Weer anderen zullen in deze situatie eerder geneigd zijn om te vluchten, zich terug te trekken en confrontaties uit de weg gaan. Dat kan tot angsten, ziekte en depressie leiden. Al deze strategieën hebben een ding gemeen: ze zijn bedoeld om het gevoel van eigenwaarde te beschermen en vernederingen tegen te gaan.

Oorzaak van minderwaardigheidsgevoelens

Volgens de psycholoog Alfred Adler zou ieder kind (door hulpeloosheid en afhankelijkheid van zijn ouders) zich al op jonge leeftijd minderwaardig voelen. Hoe deze ervaring verder uitwerkt, is afhankelijk van de opvoeding. In de opvoedingsstijl kan men twee uitersten onderscheiden die echter tot hetzelfde resultaat leiden: een sterk minderwaardigheidsgevoel bij het kind.

Zeer strenge opvoeding
Een opvoeding die door autoriteit, strengheid en straffen wordt gekenmerkt, kan ertoe leiden dat het kind geen gevoelens van liefde en waardering ervaart. Het kind krijgt dan steeds de boodschap dat het onwelkom en overbodig is.

Vertroetelende opvoeding
Een opvoeding waarbij het kind te veel verwend en beschermd wordt en nooit op weerstand stuit, kan ertoe leiden dat het kind zich hulpeloos en minderwaardig voelt, zodra het alleen is. Minderwaardigheidscomplex als resultaat van omgevingsfactoren

Ook andere factoren kunnen tot het ontstaan van een minderwaardigheidscomplex bijdragen:

* Voortdurend aan oudere zusjes of broers ondergeschikt zijn.
* Door de geboorte van een jonger zusje of broertje ‘verdrongen’ worden.
* Daadwerkelijke of schijnbare lichamelijke zwakten, afwijkingen of gebreken.
* Het opleidingsniveau of de levensstandaard van de familie.
* Het behoren tot een minderheid (bijv. als kind van immigranten) en niet tot de ‘erkende’ meerderheid.