Bang zijn in het donker

Als kinderen van ongeveer twee jaar naar bed moeten, kunnen ze zich vaak heftig verzetten. Ze gaan eisen stellen en willen niet alleen blijven. Ze willen liever in het ouderlijk bed slapen of ten minste het licht aanlaten. Dit is een heel normaal verschijnsel en betekent nog niet dat het kind bang is in het donker. Het kind is in deze ontwikkelingsfase gewoon teleurgesteld en gefrustreerd dat het alleen in zijn bed moet liggen.

In het derde levensjaar kan het kind wel bang worden in het donker. Dit komt doordat zijn fantasie zich ontwikkelt. De fantasie roept indringende beelden op die alleen maar gecorrigeerd of in bedwang kunnen worden gehouden doordat het kind zijn omgeving kan zien. In ernstige gevallen durft het kind niet eens onder begeleiding van een ouder in de kelder of in een donkere ruimte te komen.

Meestal zijn kinderen vanaf vijfjaar niet zomaar meer bang in het donker, maar wel in bepaalde situaties. Ze worden alleen nog maar op bepaalde momenten bang, bijvoorbeeld bij het slapen gaan, als ze ’s nachts ineens wakker worden of langs een donkere plek moeten lopen. Geluiden en schaduwen die ze waarnemen, worden dan plotseling bedreigend.

Therapeutische mogelijkheden

Bang zijn in het donker is meestal in de vroege jeugd aangeleerd. Het is maar zelden dat deze angst pas op volwassen leeftijd ontstaat. Dan komt het meestal door een bepaalde traumatische ervaring, die ernstige psychische gevolgen heeft gehad (bijv. als iemand ’s nachts is overvallen).

Bang zijn in het donker kan zowel bij kinderen als bij volwassenen door psychotherapeutische behandeling afgeleerd of ten minste sterk verminderd worden.

Hoe komt deze angst tot uiting?

Zowel bij kinderen als bij volwassenen gaat de angst gepaard met hartkloppingen, benauwdheid en transpireren terwijl de ogen wijd openstaan. Kinderen zullen daarnaast ook huilen of schreeuwen, tenzij ze uit angst hun stem verliezen. Soms durven kinderen niet toe te geven waarvoor zij bang zijn. Ze bedenken dan vaak een slimme manier om de enge situatie te vermijden.

Wat zijn de oorzaken van bang zijn in het donker?

Bang zijn in het donker is een diepgewortelde oerangst van de mens. Als men weinig ziet kan men het gevaar niet zien aankomen en is men inderdaad aan meer gevaar blootgesteld dan bij daglicht. De angst kan door een negatieve ervaring in het donker en door dreigingen versterkt worden. Sommige mensen voelen zich in het donker door de angst bijna verlamd. In het donker bestaan niet alleen reële gevaren, bijvoorbeeld dat men de weg kwijtraakt. Vooral in de kinderlijke fantasie wemelt het van heksen, spoken en andere sprookjesfiguren. Omdat ze niets kunnen zien, voelen de kinderen zich onbeschermd en verlaten, ook als de ouders even verderop in de woonkamer zitten. De angst is eigenlijk gebaseerd op een oerangst, de angst voor de dood.

Zelfs volwassenen die hun angst door ervaring en verstand kunnen overwinnen, houden nog altijd een onbehaaglijk gevoel over. Meestal probeert men het te overspelen, bijvoorbeeld door hard te fluiten als men de donkere zolder op moet of als men op weg naar huis langs donkere, mistige straatjes moet lopen.

Wat kan men zelf tegen de angst doen?

Angst is een natuurlijk verschijnsel en een instinctieve reactie die bedoeld is als waarschuwing. Daarom moet men angst altijd serieus nemen en mag men er niet de spot mee drijven of de angst als dreiging of straf misbruiken. Het opsluiten van kinderen in een donkere kamer is misdadig.

Men moet ook opletten dat oudere kinderen de oerangst van jongere kinderen niet versterken, bijvoorbeeld door te dreigen of enge griezelverhalen te vertellen. Dit geldt ook voor broertjes en zusjes. Het zou beter zijn de kinderen ook op de goede kanten van het donker te wijzen en uit te leggen welke gevaren zij zich slechts verbeelden.

Een knuffelbeest kan helpen

Bij kleine kinderen doet een vertrouwd knuffelbeest al wonderen. Vaak voelt het kind zich ook gerustgesteld als het een sjaal of handschoen van een van de ouders mee naar bed mag nemen. Door de vertrouwde geur van het kledingstuk voelt het kind zich minder alleen en verlaten.