Agressie

Agressief gedrag is in alle culturen en in alle lagen van de maatschappij een dagelijks zichtbaar verschijnsel. Staten verklaren elkaar de oorlog, aanhangers van verschillende ideologieën slaan elkaar voor het hoofd, ouders schelden op hun eigen kinderen en ook die lieve kleine kinderen gaan soms ook niet al te zachtzinnig met elkaar om. Ondanks de verschillende manieren waarop agressie tot uitdrukking komt, is er een eenvoudige definitie uit af te leiden: gedrag dat erop gericht is om te beschadigen of te vernietigen. Agressief gedrag kan zich in allerlei gedaanten tegen mensen (ook tegen zichzelf), tegen dieren en tegen dingen richten.

Hoe ontstaat agressie?

Agressie is een deel van de menselijke natuur, het is drift en instinct. Zowel de psychoanalyse als ook het gedragsonderzoek zijn deze mening toegedaan. Als gevolg van deze theorie is agressie zinvol om als individu of als soort te overleven. Ze ontstaat uit in drift verankerde energie die haar oorsprong heeft in bepaalde gedragspatronen, mechanismen en signaalprikkels, en ze is niet te vermijden. Bewijzen voor deze visie zijn te zien in de dierenwereld en bij het goed kijken naar menselijk gedrag.

Agressie als aangeleerd gedrag

Agressie is echter niet alleen in de genetische aanleg van de mens aanwezig. Ze kan ook ontstaan op basis van het gedrag dat men bij anderen ziet. Dat is in veel onderzoekingen aangetoond. Om een voorbeeld te noemen: kinderen die naar een film met gewelddadige scènes hebben gekeken, zijn daarna in de omgang met elkaar meetbaar agressiever dan kinderen die tegelijkertijd naar een dierenfilm hebben gekeken.

Agressie als frustratie
De zogenaamde agressie-frustratie hypothese zegt dat het beleven van frustratie automatisch tot agressie leidt. Een typisch voorbeeld vormt de klant die geld in een automaat gooit, maar noch een artikel noch geld daarvoor terugkrijgt. Waarschijnlijk zal hij scheldend weglopen, maar de automaat eerst een trap of klap verkopen.

Seksualiteit en agressie
Seksualiteit gaat meestal gepaard met een onschuldige vorm van agressief gedrag, bijvoorbeeld bijten en krabben. Het staat vast dat het deel van de hersenen met betrekking tot seksuele prikkeling en dat van agressief gedrag dicht bij elkaar liggen. Dat bewijst overigens nog niet dat seksuele prikkels overspringen en agressieve impulsen veroorzaken, maar het zou wel kunnen gebeuren. Talloze voorbeelden van verkrachting en seksuele vernedering illustreren hoe eenvoudig geweldadigheid en seksualiteit samengaan.

De omgeving is mede van invloed
Een ongunstig sociaal milieu, op jonge leeftijd in aanraking komen met agressief gedrag of meerdere ervaringen van frustratie (bijv. onrechtvaardige bejegening) vormen zeker omstandigheden die agressief, gewelddadig en uiteindelijk ook crimineel gedrag bevorderen.

Overigens laten de resultaten van onderzoek naar agressie zien dat er ook sprake moet zijn van een bepaald karakter, dat zich makkelijk of minder makkelijk agressief gedraagt.