In het nieuws: het zikavirus

Het lijkt soms wel alsof in de geneeskundige wereld sprake is van bepaalde hypes. Ziektebeelden waar de gemiddelde Nederlander nog niet eerder van heeft gehoord komen plotseling prominent in het nieuws. In dat kader staat het zikavirus de laatste tijd nogal in de belangstelling. Is het zikavirus iets waar we ook in Nederland rekening mee moeten gaan houden? En wat zijn de symptomen van dit virus nu eigenlijk?

Wat is het zikavirus?

Het zikavirus waar momenteel zoveel om te doen is, is een virusziekte waarbij de symptomen behoorlijk overeenkomen met dengue (knokkelkoorts). Koorts en spier- en gewrichtsklachten treden op bij een persoon die besmet is met dit virus. In eerste instantie zal de geïnfecteerde persoon aan een griepaanval denken. Het zikavirus kan op mensen worden overgebracht door steekmuggen waaronder de denguemug en de tijgermug. Nadat het slachtoffer door een besmette mug is gestoken duurt het zo’n 3 tot 12 dagen tot de symptomen van de ziekte zich openbaren (de zogenaamde incubatietijd). In veruit de meeste gevallen zijn de gevolgen van een zikavirus-besmetting voor de getroffen persoon niet erg groot en knapt de zieke binnen enkele dagen (gemiddeld 2 tot 7 dagen) weer op.

Mogelijke besmettingsvormen

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en diverse medisch-specialistische onderzoekers zetten zich momenteel met vereende krachten in om meer kennis over (de gevolgen van) het zikavirus te verkrijgen. Dit komt met name doordat er in mei 2015 een zikavirusuitbraak plaatsvond in Brazilië. Deze uitbraak breidde zich uit naar omringende landen in Zuid- en Midden-Amerika. Het toegenomen onderzoek naar het zikavirus heeft geleid tot de hypothese dat de ziekte niet alleen door muggen kan worden overgedragen, maar waarschijnlijk ook via seksueel contact. Het feit dat het zikavirus in sperma is aangetroffen ondersteunt deze hypothese. Tevens bestaan er aanwijzingen dat dit virus via speeksel of bloedtransfusie kan worden overgedragen.

Zikavirus en zwangerschap

De reden dat de uitbraak van het zikavirus in Zuid-Amerika, die inmiddels epidemische vormen heeft aangenomen, zoveel onrust teweeg brengt heeft in eerste instantie niet zo veel te maken met de gevolgen voor de persoon die ziek wordt. De gevolgen van een besmetting met dit virus uiten zich immers in symptomen die amper meer impact hebben dan een ‘gewone influenzabesmetting (griep). Waarom dan toch die wereldwijde aandacht voor een relatief onschuldige ziekte? Dat heeft vooral te maken met de vermeende relatie tussen het zikavirus bij zwangere vrouwen en afwijkingen die zouden ontstaan bij kinderen in de baarmoeder. Er worden namelijk steeds meer aanwijzingen gevonden dat de foetus in de baarmoeder die via de moeder aan het zikavirus wordt blootgesteld een afwijking in het centrale zenuwstelsel kan ontwikkelen. Deze afwijking met de naam microcefalie heeft als kenmerk dat de foetus een te klein hoofd ontwikkeld. De schedelomvang van het kind is te klein en ook de hersenen ontwikkelen zich niet voldoende. Dit kan leiden tot allerlei ontwikkelingsstoornissen zoals een motorische of verstandelijke beperking. Officieel is de connectie tussen het zikavirus en microcefalie nog niet wetenschappelijk vastgesteld. Het feit dat er tijdens de zikavirusuitbraak in Brazilië een zeer grote toename werd geconstateerd van baby’s die met een te kleine schedelomvang werden geboren geeft echter alle aanleiding om een causaal verband te veronderstellen.

Zikavirus in Nederland?

De uitbraak van het zikavirus vindt momenteel plaats in Zuid-Amerika en in het Caribisch gebied. Dat is bijzonder goed verklaarbaar aangezien de muggensoorten die deze ziekte overbrengen voorkomen in een tropisch en subtropisch klimaat. Zo werd het bestaan van dit virus in 1947 aangetoond bij een resusaap in Oeganda. In 1954 ontdekten wetenschappers de ziekte voor het eerst bij mensen toen een aantal Nigerianen besmet bleken te zijn met het zikavirus. De kans dat het zikavirus in Nederland uitbreekt is echter bijzonder gering. De muggensoorten die verantwoordelijk zijn voor de besmetting komen in ons land niet voor en kunnen in ons klimaat niet overleven. Mensen die zich in een risicogebied hebben bevonden wordt echter wel aangeraden om in de eerste maand na terugkomst uit een risicogebied alleen beschermde veilige seks te hebben.