Dermatoom

Dermatoom is het huidgebied dat wordt verzorgd door de zenuwcellen en hun zenuwvezels die behoren tot één ruggenmergssegment. Elk dermatoom wordt echter niet alleen door zijn eigen ruggenmergszenuw verzorgd, doch ten dele ook door de zenuwen van de beide aangrenzende rueeemeressesmenten. Fr is dus een gedeeltelijke overlapping, waardoor bij doorsnijding, beschadiging of ontsteking van een ruggenmergszenuw het betrokken huidgebied niet geheel gevoelloos wordt. In de chirurgie wordt onder een dermatoom ook een instrument verstaan om dunne huidlapjes voor transplantatie mee af te snijden (zie Brandwonden).

De gevoelszenuwen van een dermatoom staan met hun bijbehorend ruggenmergssegment in verbinding via de achterwortel. In een vroeg stadium van de ontwikkeling van de vrucht in de baarmoeder, wanneer de ledematen zich nog niet hebben gevormd, liggen de dermatomen als het ware als een stapeltje damschijven op elkaar.

Als de ledematen zich gaan ontwikkelen armen en benen ontwikkelen zich als uitstulpingen van de romp wordt een gedeelte van deze huidgebieden in aanleg in de uitstulpingen meegetrokken, waardoor het oorspronkelijke, eenvoudige patroon van aaneengerijde schijven in de ledematen verloren gaat. Wanneer een gevoelsstoornis een of meer dermatomen betreft dan kan de arts hieruit afleiden welk van de ruggenmergszenuwen of welk van de ruggenmergssegmenten beschadigd is. Ook kan dan worden vastgesteld of de beschadiging zich bevindt in het centraal zenuwstelsel of in de zenuwvertakkingen. Onder een beschadiging in het centraal zenuwstelsel worden alle beschadigingen van de hersenen, van het ruggenmerg of van de achterwortel van het ruggenmerg verstaan.

Het gevoelsgebied van een zenuwvertakking buiten het centrale zenuwstelsel (perifere zenuw), bijvoorbeeld de ellepijpzenuw in de arm of de dijbeenzenuw in het been, komt niet overeen met de dermatomen van de arm of het been. De zenuwen voor de arm en het been vormen, nadat ze het wervelkanaal hebben verlaten, een ingewikkeld vlechtwerk van zenuwvezels. Voor de arm is dit de armvlecht (zie Armvlecht) en voor het been de lendeheiligbeenvlecht. De meeste arm en beenzenuwen bevatten zenuwvezels van verschillende ruggenmergssegmenten.

De dermatomen zijn genoemd naar de ruggenmergssegmenten die op hun beurt worden aangeduid met de namen van de wervels. Er zijn acht halsdermatomen, aangeduid als Ci, C2, C3, C4, C5, C6, C7 en C8, maar slechts zeven halswervels (vertebrae cervicales). De eerste ruggenmergszenuw (Cf) loopt echter tussen de eerste wervel (atlas) en de onderkant van de schedel door, terwijl de achtste ruggenmergszenuw (C8) het wervelkanaal verlaat door een opening tussen de onderste halswervel en de bovenste borstwervel, zodat de telling één hoger uitkomt dan het aantal halswervels.

De twaalf borstdermatomen zijn genoemd naarde twaalf borstwervels (vertebrae thoracales) en worden aangeduid als Thl5 Th2 enz. tot en met Th12. Vervolgens zijn er vijf lendedermatomen, genoemd naar de lendewervels (vertebrae lumbales),Ll toten met L5 en daarna vijf heiligbeendermatomen (naar de heiligbeenwervels, vertebrae sacrales), Si tot en met S5. Een aantal aandoeningen beperkt zich tot een of meer dermatomen. De bekendste ziekte in dit verband is gordelroos (herpes zoster).

De uitbreiding van de blaasjes komt nauwkeurig overeen met die van een of meer op elkaar volgende dermatomen. De aandoening berust op een ontsteking van een of meer achterwortels en ruggenmergsknopen, waarin de zenuwcellichamen van de achterwortels zijn gelegen. Ook bij het uitpuilen van een tussenwervelschijf (zgn. hernia) kan een nabijgelegen achterwortel aan druk worden blootgesteld, waarvan een gevoelsstoornis van een dermatoom het gevolg kan zijn. Gezwellen of bloedingen die zich beperken tot een enkel ruggenmergssegment of een ruggenmergswortel geven ziekteverschijnselen in het bijbehorende dermatoom.