Hallucinatie

Hallucinatie, zinsbegoocheling of schijnwaarneming is een geestelijke ervaring met voornamelijk waarnemingskarakter, zonder dat daar een uitwendig object van waarneming mee correspondeert. Het Latijnse woord (h)al(ljucinator betekent letterlijk rondzwerven met de geest. Een hallucinatie is een waarneming die naar het gevoel en het inzicht van de patiënt een kwaliteit van volstrekte echtheid bezit. Daardoor is hij ook niet toegankelijk voor correctie. De patiënt is even zeker van zijn hallucinatie als van een normale echte waarneming. Een hallucinatie kan het gevolg zijn van het gebruik van bepaalde stoffen (‘drugs’) en dan meestal met het doel deze op te wekken, of een teken zijn van een ernstige geestelijke stoornis (zie bijv. Psychose). Afhankelijk van het desbetreffende zintuig dat bij de hallucinatie is betrokken spreekt men van een gezichtshallucinatie of van een gehoorshallucinatie. Beide komen veel voor. Verder kent men nog smaak-, reuk- en tasthal-lucinaties.

Bij gehoorshallucinaties worden stemmen, soms van bekende, soms van totaal onbekende personen waargenomen. De stemmen kunnen bedreigend klinken of bevelen aan de patiënt geven (bevelshallucinaties). Hallucinaties zijn kenmerkend voor ernstige psychische stoornissen zoals het verschijnsel van de zgn. gespleten persoonlijkheid (schizofrenie). Deze gaan veelal gepaard met sterke angst, met hallucinaties van verschillende aard en tevens met waanvorming (zie Waan).

Voor de beoordeling van de betekenis van de hallucinatie is van betekenis of het bewustzijn al dan niet helder is, welk zintuiggebied de hallucinatie betreft, de duur en de mate waarin de hallucinaties werkelijk worden ervaren. Een hallucinatie is meestal een teken van een ernstige afwijking. Wanneer het echter gaat om belevingen met waarnemingskarakter zonder dat daaraan onomstotelijke realiteitswaarde wordt toegekend dan spreekt men van een pseudohallucinatie, die veel dichter staat bij de zeer levendige, maar zich onwillekeurig voordoende voorstellingen.

Vrij gewoon is een bepaald type hallucinaties (hypnogoge hallucinaties) die zich in de sluimertoestand vlak voor het slapen voordoen. Soms is het ook moeilijk hallucinaties van illusies te onderscheiden. Bij illusies ligt aan het waarnemen wel een gebeurtenis ten grondslag, maar deze wordt op een voor de waarnemer eigen wijze geïnterpreteerd, zodat hij voor anderen moeilijk herkenbaar wordt. De behandeling kan bestaan uit het geven van verschillende geneesmiddelen en eventueel psychotherapie.