Meningokokkenziekte

Vanaf 1 mei 2018 krijgen kinderen van ongeveer 14 maanden een vaccinatie tegen meningokokken ACWY. Deze vaccinatie is een vervanger van de vaccinatie tegen meningokokken C. Jongeren die tussen 2001 en 2006 geboren zijn, hebben in 2018 een uitnodiging gehad voor dezelfde vaccinatie of krijgen deze uitnodiging in 2019. Wat is meningokokkenziekte eigenlijk? Hoe kan je het voorkomen? En hoe herken je het?

Sinds een aantal jaren neemt het aantal gevallen van meningokokken W-ziekte toe in Nederland. Om deze reden is de meningokokken C-vaccinatie per 1 mei 2018 vervangen voor de ACWY-vaccinatie. Volgens deskundigen is een meningokokkenvaccinatie voor peuters en jongeren de beste manier om de ziekte te voorkomen.

Jongeren hebben een hogere kans

Meningokokken W is ook zeer gevaarlijk voor oudere kinderen. Jongeren hebben een iets hogere kans op het krijgen van meningokokkenziekte. Zij kunnen de ziekte makkelijker oplopen en ook sneller verspreiden dan ouderen. Daarom wordt de ACWY-vaccinatie per 1 oktober 2018 ook aangeboden aan tieners in het jaar dat ze 14 worden. Alle tieners die tussen 1 mei en 31 december 14 jaar zijn geworden, hebben een uitnodiging voor de vaccinatie gekregen.

Tieners die zijn geboren tussen 1 januari 2001 en mei 2004 en in 2005, krijgen in 2019 een brief met daarin een uitnodiging voor een vaccinatie tegen meningokokkenziekte. Aan het eind van 2019 heeft iedere jongere die is geboren tussen 2001 en 2006 een uitnodiging voor de vaccinatie gehad.

Val je buiten de leeftijdsgroepen?

Wil jij jezelf of je kind laten vaccineren, maar vallen jullie buiten de leeftijdsgroepen? Dan kun je je laten vaccineren bij de huisarts, een vaccinatiecentrum of een reizigerspoli van de GGD. Je moet de vaccinatie dan wel zelf betalen. Er is ook een los vaccin tegen meningokokken B. Deze vaccinatie is niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Het vaccin tegen meningokokken B moet je dus zelf betalen.

Wat is meningokokkenziekte?

Meningokokkenziekte of meningokokkose is een verzamelnaam voor ziekten die worden veroorzaakt door de meningokokbacterie. Deze bacterie is overdraagbaar van mens op mens. Normaal bevindt de bacterie zich in de neus- of keelholte van gezonde mensen, zonder een ziekte te veroorzaken. Je kunt dus drager zijn van de bacterie zonder gevaar te lopen. Je kunt pas ziek worden als de bacterie in de bloedbaan of in het zenuwstelsel terechtkomt. In slechts een paar uur kun je dan heel erg ziek worden.

Wat zijn de symptomen van meningokokkenziekte?

Bij meningokokkenziekte kan je binnen een paar uur heel erg ziek worden. De ziekte kent twee vormen:

• Hersenvliesontsteking (nekkramp of meningitis)
• Bloedvergiftiging (sepsis)

Symptomen hersenvliesontsteking

Hersenvliesontsteking door meningokokken kun je herkennen aan de volgende symptomen:

• Plotselinge hoge koorts
• Koude rillingen
• Braken
• Hoofdpijn
• Buigen van het hoofd kan pijnlijk zijn. Vaak kunnen mensen hun kin niet meer op hun borst leggen.

Baby’s en hersenvliesontsteking

Een baby met hersenvliesontsteking is slaperig, drinkt slecht, huil op een andere manier dan normaal en is erg prikkelbaar. Vaak heeft een baby last van luierpijn waardoor het hard huilt bij het verschonen.

Symptomen bloedvergiftiging

Bloedvergiftiging door meningokokken kun je herkennen aan de onderstaande symptomen:

• Verwardheid
• Minder bewustzijn
• Plotseling hoge koorts
• Hoofdpijn
• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Onderhuidse bloedinkjes die eruitzien als roodpaarse vlekjes en niet verdwijnen als je erop drukt.

Hoe wordt meningokokkenziekte overgedragen?

Heel veel mensen dragen de meningokokkenbacterie tijdelijk bij zich zonder dat ze zelf ziek worden. De meningokokkenbacterie bevindt zich in de neus- of keelholte. Als iemand hoest of niest, verspreiden kleine druppeltjes met de bacterie zich in de lucht. Je kunt deze druppeltjes inademen wanneer iemand in je gezicht hoest en zo besmet worden. Besmetting kan ook gebeuren via direct contact zoals zoenen.

De meningokokbacterie blijft niet zweven in de buitenlucht en gaat daar snel dood. De kans om na een besmetting met de bacterie ziek te worden is erg klein. Als je wel ziek wordt, dan treden binnen drie tot vier dagen na de besmetting ziekteverschijnselen op.

Wie lopen meer risico op meningokokkenziekte?

Iedereen kan meningokokkenziekte krijgen, maar de ziekte komt het meest voor bij baby’s, peuters en jongvolwassenen. Naast jonge kinderen en jongeren lopen mensen met een immuunstoornis, personen in mensenmassa’s en personen zonder milt, meer risico voor de meningokokkenziekte.

Vooral jongeren zijn drager en verspreider

Vooral jongeren in de leeftijd van 14 tot 18 jaar zijn drager en verspreider van meningokokkenziekte. Zo’n een op de drie jongeren draagt de meningokokbacterie bij zich zonder ziek te worden. Bij mensen van 25 jaar of ouders is zo’n vijf tot tien procent drager van de bacterie. Door jongeren te vaccineren wordt dragerschap en verspreiding voorkomen.

‘Risicovoller gedrag’

Jongeren lopen meer risico op meningokokkenziekte, omdat ze ‘risicovoller gedrag’ vertonen. Ze zoenen meer, gaan vaker uit, hebben meer vrienden en vriendinnen en komen vaker in ruimtes waar veel mensen dicht bij elkaar zijn, zoals een discotheek, bar of festival. Om deze reden lopen zijn meer risico om besmet te worden met de bacterie.

Wanneer de arts inschakelen?

Vertoon jij of je kind een van de symptomen? En vermoed je dat het om meningokokkenziekte gaat? Bel dan direct de huisarts of het alarmnummer. De ziekte verloopt zeer snel. Als je niet op tijd ingrijpt, kan meningokokkenziekte binnen een tot twee dagen tot de dood leiden.

Hoe stelt de arts de diagnose meningokokkenziekte?

Meningokokkenziekte is een zeer ernstige en gevaarlijke ziekte, die binnen een aantal uren dodelijk kan zijn. Een vroegtijdige diagnose en een snelle behandeling zijn dan ook van levensbelang. Echter, het is moeilijk om direct de diagnose hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging te stellen. De symptomen zijn namelijk vergelijkbaar met veel andere, ongevaarlijke ziekten, zoals de griep of een heftige verkoudheid.

Bloedonderzoek

Als de arts het vermoeden heeft dat iemand meningokokkenziekte heeft, voert deze een ruggenprik uit. De monsters worden dan direct onderzocht. Als er bacteriën in het bloed zitten, worden de bloedmonsters naar het laboratorium gestuurd. Hier wordt onderzocht welke bacterie er in het bloed zit. Zodra dat duidelijk is, kan een arts een gerichte behandeling starten.

Hoe wordt meningokokkenziekte behandeld?

Meningokokkenziekte wordt met antibiotica behandeld. Deze antibiotica schakelen de bacteriën uit. De eerste dagen zijn levensbepalend. Als de situatie van een patiënt verbetert en de antibiotica aanslaat, is er een grote kans dat iemand volledig herstelt.

Immuun

Als je meningokokkenziekte hebt gehad, dan ben je altijd immuun voor het type meningokok dat de ziekte heeft veroorzaakt. Dit kan dus type A, B, C, W of Y zijn. Je lichaam heeft tijdens de ziekte namelijk afweerstoffen aangemaakt en opgebouwd. Deze afweerstoffen zorgen ervoor dat je de ziekte niet meer kunt krijgen.