Wat te doen bij diabetische spoedgevallen?

Mensen met suikerziekte (diabetes) kunnen in één of meer uiteenlopende medische noodsituaties komen die kenmerkend zijn voor hun ziekte. Daartoe behoren hypoglykemie, coma veroorzaakt door keto-acidose (coma door insulinetekort) en hyperosmolair coma.

Hypoglykemie. Hypoglykemie staat ook bekend als insulineshock of hypo. De kans op hypoglykemie (weinig bloedsuiker) is het grootst bij jongere mensen of personen van middelbare leeftijd die voor hun suikerziekte insuline toegediend krijgen. Ook sommige ouderen krijgen insuline en lopen dan eveneens het risico van dit probleem.

De kans op hypoglykemie is een paar uur na de maaltijd het grootst. Het kan ook veroorzaakt worden door inspanning of trimmen, tenzij de diabeticus voor de inspanning minder insuline neemt of extra voedsel eet.

De symptomen verschillen, maar meestal is er sprake van nervositeit, hongergevoel of angst en gespannenheid, verwardheid, een koude en klam aanvoelende huid, soms vergezeld van hevig transpireren, bewustzijnsverlies of een toeval. De symptomen kunnen zich vrij snel opvolgen, meestal in minder dan een uur. De persoon kan een armband of plaatje om de hals dragen waarop staat dat hij diabeticus is en insuline gebruikt. Het is ook mogelijk dat een suikerpatiënt, die één van de bloedsuikerverlagende middelen in de vorm van tabletten inneemt een lichte reactie krijgt, maar dat komt niet vaak voor. Treedt deze reactie wel op, dan zijn de symptomen meestal minder ernstig.

Als u het probleem hebt herkend, geef de persoon dan suiker of een of andere vorm van koolhydraten. Hij kan eigenwijs zijn en weigeren te eten, omdat zijn denkprocessen in de war zijn door het gebrek aan bloedsuiker. Vruchtensappen, snoepjes of suikerhoudende, gazeuse dranken zijn in dit geval effectief. Als de persoon overgeeft, wacht dan eerst een paar minuten en geef hem dan voorzichtig kleine hoeveelheden koolhydraten. Als hij niet in staat is mee te werken en niet goed kan slikken, geef dan met tussenpozen van enkele minuten een theelepel siroop opzij in de mond (naast de tanden). Vaak duurt het als de suiker is toegediend vijftien tot dertig minuten voordat de verschijnselen afnemen. Laat een arts komen, indien het herstel niet spoedig intreedt. Toediening van glucose in een ader of van glucagon vlak onder de huid (subcutaan) kan nodig zijn om de symptomen weg te nemen.

Zorg ervoor dat iemand die goed oplet, gedurende ongeveer één uur na het kennelijk herstel van de patiënt bij hem blijft, omdat het volledig geestelijk functioneren niet altijd direct terugkeert.

Diabetische keto-acidose. Diabetische keto-acidose (diabetisch coma) komt veel eer voor op jongere en middelbare leeftijd, maar ook ouderen kunnen erdoor worden getroffen. Diabetische keto-acidose is meestal het gevolg van ofwel het niet toedienen van insuline, ofwel van een te geringe dosis bij iemand die insuline nodig heeft voor zijn suikerziekte (diabetes). Soms kan diabetische keto-acidose de aanleiding zijn tot de ontdekking van suikerziekte.

Symptomen ontstaan langzamer dan bij hypoglykemie en het duurt meestal enkele uren of dagen voordat ze ernstig worden. Misselijkheid, braken, slapte, dorst, een warme en droge huid, versneld en dieper ademhalen en een geleidelijke verandering in het bewustzijn die uiteindelijk in een coma overgaat, zijn karakteristieke verschijnselen.

De behandeling moet onder aanwijzing van een arts gebeuren. Als u in eerste instantie er niet zeker van bent of het verminderde bewustzijn van een diabeticus het gevolg is van hypoglykemie of van keto-acidose, geef hem dan suiker via de mond (behandel hem als bij hypoglykemie). Wanneer er in de toestand van de patiënt niet vlug verbetering komt, zorg dan onmiddellijk voor medische hulp.

Hyperosmolair coma. Deze conditie komt meestal voor bij ouderen met een vorm van suikerziekte waarvoor ze geen insuline-injecties nodig hebben. Hyperosmolair coma komt het meest voor als gevolg van een ziekte, zoals gastro-enteritis of een beroerte, die het drinken belemmert en verhindert dat de persoon dorst voelt. De combinatie van de stress door de ziekte en het onvermogen om voldoende water te drinken om een normale vochtbalans in stand te houden, leidt tot een aanhoudende stijging van de bloedsuikerspiegel tot een zeer hoog niveau en een geleidelijk verlies van het bewustzijn.

Hyperosmolair coma kan worden voorkomen door ervoor te zorgen dat oudere mensen met suikerziekte ruime hoeveelheden water drinken en door de steeds erger wordende ziekte snel te behandelen. Als het zover is dat het bewustzijnsniveau begint te verminderen vereist deze conditie een spoedonderzoek.