Vrouwenziekten

Tot het specialisme gynaecologie, de leer van de vrouwenziekten, behoren alle klachten, aandoeningen en afwijkingen van de vrouwelijke geslachtsorganen in de ruimste zin. De meest voorkomende klachten zijn storingen in de periodieke bloedingen (menstruatiestoornissen); hetzij dat deze te vaak of niet vaak genoeg optreden, hetzij dat de bloeding te sterk of te zwak is of met hevige pijn gepaard gaat. Andere veel voorkomende klachten zijn het optreden van witte vloed (fluor albus), klachten die samenhangen met het climacterium c.q. de menopauze, pijn of andere klachten in buik of rug, jeuk aan de uitwendige genitaliën, onvruchtbaarheid (zie steriliteit) en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap (dyspareunie).

Al deze symptomen kunnen de meest uiteenlopende oorzaken hebben: ontstekingen, misvormingen, tumoren, hormonale afwijkingen (zie endocriene klieren, hormoon), anatomische veranderingen na eerdere geboorten, psychische belasting enz. Veel van deze oorzaken mogen dan onschuldig zijn, toch is het wenselijk dat iedere vrouw zich bij het optreden van onregelmatigheden onder medische behandeling stelt. Ook zonder klachten is het, vanaf een bepaalde leeftijd (meestal 35 jaar), raadzaam een regelmatig onderzoek te laten verrichten. Dit onderzoek zal zich met name richten op baarmoederhalskanker (cervixcarcinoom). Deze aandoening verloopt in het beginstadium niet zelden zonder symptomen. De kans op volkomen genezing is bij vroegtijdig constateren en behandelen van de ziekte echter aanzienlijk. Het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van een schede-uitstrijkje. Andere methoden van onderzoek die toegepast worden bij het onderzoek van de vrouwelijke geslachtsorganen zijn onder andere curettage (een zogenaamde proefcurettage), echografie, h.s.g., (hysterosalpingografie) en colposcopie (zie colposcoop).

Menstruatiestoornissen
Normaliter treedt de menstruatie om de 28 dagen op en duurt 3 à 5 dagen. Kleine afwijkingen kunnen normaal zijn. Aanzienlijke afwijkingen, met name bloedingen tijdens de overgangsjaren (zie climacterium, menopauze), vereisen een medisch onderzoek. Pijn bij de menstruatie (dysmenorroe, zie menstruatie) is tot op zekere hoogte normaal; er is geen bezwaar tegen behandeling met warmte of met pijnstillende tabletten. Bij hevige pijn kan een arts geraadpleegd worden.

Amenorroe is het uitblijven van de menstruatie; het is een normaal verschijnsel voor de aanvang van de eerste menstruatie (menarche), na de menopauze, tijdens de zwangerschap en veelal ook tijdens de lactatie (de periode dat de moeder het kind borstvoeding geeft). Een ziekelijke amenorroe kan voorkomen ten gevolge van endocriene stoornissen (zie endocriene klieren, waarbij vooral de hypofyse, ovaria en schildklier betrokken zijn), ondervoeding en lichamelijke of geestelijke uitputting.
Menorragie is een vermeerderde menstruatie (te sterke of te langdurige menstruatie); in het algemeen is geen directe oorzaak te achterhalen, hormonale factoren worden soms verondersteld, eventueel kunnen tumoren een oorzaak zijn (zowel goedaardig, als poliepen in de baarmoeder of het myoma uteri (gezwel uitgaande van het spierweefsel van de baarmoeder), als kwaadaardige gezwellen). Ook kan menorragie ontstaan bij stoornissen vroeg in de zwangerschap of indien een verhoogde bloedingsneiging aanwezig is (zie bloedstolling).
Metrorragie is onregelmatig vaginaal bloedverlies. Metrorragie kan ontstaan ten gevolge van stoornissen zoals beschreven bij menorragie, maar ook ten gevolge van abortus of ontstekingen. Het is belangrijk de oorzaak te achterhalen, zeker indien metrorragie ontstaat na de menopauze. In het laatste geval is het belangrijk een kwaadaardig proces uit te sluiten. Zie ook spotting.

Een aandoening waarvan de symptomen nogal eens gecorreleerd zijn met de menstruatie is endometriose ; hierbij bevindt zich baarmoederslijmvlies op plaatsen in het lichaam buiten de baarmoeder. Doordat het baarmoederslijmvlies veranderingen ondergaat onder invloed van de menstruele cyclus kan bloed afgescheiden worden, wat prikkeling geeft van de omgevende structuren. In de buikholte kan dit leiden tot pijnklachten door prikkeling van het buikvlies. De begeleidende ontstekingsverschijnselen kunnen een oorzaak zijn van onvruchtbaarheid (infertiliteit; zie steriliteit).
Het premenstrueel syndroom is een aandoening waarbij een diversiteit aan klachten aanwezig is, voorafgaand aan de menstruatie.

Voor menstruatiestoornissen geldt in het algemeen dat behandeling plaatsvindt door het behandelen van de bekende oorzaak; indien geen bekende oorzaak aanwezig is, bieden hormoonpreparaten vaak uitkomst.