Ulcus duodeni

De twaalfvingerige darm (duodenum) vormt het eerste gedeelte van de dunne darm. De maag geeft de zure voedingsbrij hieraan af. De afvoergangen van de alvleesklier en de gal, die in de twaalfvingerige darm uitmonden, voegen er sterk alkalische stoffen aan toe om het zuur te neutraliseren.

Verschillende factoren kunnen ertoe leiden dat het slijmvlies van de twaalfvingerige darm aangetast wordt en onder invloed van de verteringssappen gaat zweren. Bij mannen komt het twee tot drie keer vaker voor dan bij vrouwen, bovendien lopen mensen met bloedgroep O een verhoogd risico. Het betreft overwegend jongere mensen en blijkt vooral in de herfst en lente op te spelen. 90% van de zweren ontstaat in de eerste drie centimeter van de twaalfvingerige darm, het onderste gedeelte is maar zelden aangedaan.

Wat is de oorzaak van Ulcus duodeni?

De aanleg om zweren te vormen is gedeeltelijk erfelijk bepaald. Daarnaast spelen de volgende factoren een rol: psychische spanningen (bijv. stress), onregelmatig werk (bijv. nachtwerk), verkeerde leef en voedingsgewoonten zoals het gebruik van alcohol, koffie en nicotine, en het innemen van bepaalde medicamenten. Verder zijn er ook bacteriën die aan het proces bijdragen. Verhoogde activiteit van de vaguszenuw (onderdeel van het vegetatieve zenuwstelsel) is een andere belangrijke factor die de zweervorming bevordert.

Deze zenuw stimuleert de maagontlediging. Daardoor wordt de voedingsbrij te snel afgegeven en het duodenumslijmvlies aan te veel zoutzuur en eiwitsplitsende enzymen (pepsine) blootgesteld. De neutralisatie van de voedingsbrij kan ook door bepaalde functiestoornissen van de alvleesklier vertraagd worden waardoor de kans op zweervorming toeneemt.

Hoe wordt Ulcus duodeni behandeld?

Met de moderne geneesmiddelen kunnen zweren snel en eenvoudig behandeld worden, zonder dat de patiënt in het ziekenhuis opgenomen hoeft te worden. De keuze bestaat uit middelen die de zuurproduktie remmen of die het zuur binden, dan wel stoffen die het slijmvlies tegen het zuur beschermen. Als deze stoffen niet in aanmerking komen, kan pirenzepine gebruikt worden dat de hele maagsecretie remt.

Zuurbindende middelen hebben het nadeel dat ze zeer frequent toegediend moeten worden. Het voordeel van slijmvliesbeschermende middelen is dat ze nauwelijks bijwerkingen hebben. Als de zweer niet op de medicijnen reageert of steeds blijft terugkeren, kan een operatie overwogen worden, waarbij een gedeelte van de vaguszenuw gekliefd of een deel van de maag verwijderd wordt.

Wanneer moet men de huisarts raadplegen?

Als bij een lege maag (‘hongerpijn’) of binnen een a twee uur na de maaltijd, regelmatig pijn in de bovenbuik optreedt (tussen de navel en de ribbenboog), dan dient men de huisarts te raadplegen. Als de eetlust bovendien afneemt en men moet overgeven, zijn dat extra aanwijzingen voor een ulcus duodeni.

Wat doet de dokter?

De diagnose kan met röntgencontrastopnamen en endoscopisch onderzoek bevestigd worden. Met de endoscoop (gastroduodenoscopie) kan de maag en de twaalfvingerige darm beoordeeld worden. Daarbij worden monsters van het slijmvlies afgenomen. Soms moeten ook monsters van het maagsap of van de ontlasting onderzocht worden. Hoewel sommige zweren spontaan genezen, is de kans dat ze zich uitbreiden aanzienlijk groter. Het ulcus kan vanuit het slijmvlies tot in de darmwand doorgroeien en in het ergste geval doorbreken (perforatie).