Pijn

Iedereen lijdt in zijn leven wel eens hevige of minder hevige pijn waarvoor een pijnstiller wordt genomen of waarvoor een arts wordt geraadpleegd. Pijn is een sensatie waarvan de oorzaken niet altijd duidelijk zijn. Zo is bijvoorbeeld het antwoord op de vraag hoe langdurige pijnen bij ziekten als reumatoïde artritis ontstaan, nog steeds niet gevonden.

Meestal ontstaat pijn door weefselbeschadiging, waarbij gevoelszenuwen direct worden geprikkeld, of door inwerking van bepaalde biochemische stoffen op de gevoelszenuw. De pijnprikkel wordt vervolgens langs zenuwbanen naar de hersenen geleid, waar men zich de pijn bewust wordt.

De rol van pijn

De pijnsensatie is een onderdeel van het ingebouwde alarmsysteem van het lichaam. Als kind leren we door deze onplezierige sensatie gevaarlijke situaties te vermijden. De terugtrekreflex na het aanraken van een warm voorwerp bijvoorbeeld, helpt voorkomen dat een brandwond ontstaat.

Pijn waarschuwt ons niet alleen voor gevaren van buitenaf, maar geeft ook een signaal wanneer er problemen zijn binnen het lichaam zelf. Pijn bij letsels of ziekte maant om rustig aan te doen, zodat het lichaam de kans krijgt zich te herstellen of de binnengedrongen ziekte(kiemen) te bestrijden.

De beschermende rol van pijn kan goed worden waargenomen bij mensen die de pijnwaarneming in een deel van het lichaam hebben verloren. Bijvoorbeeld lepra-lijders lopen voortdurend verwondingen aan hun handen en voeten op, omdat ze daar geen pijn kunnen voelen. Suikerpatiënten kunnen het gevoel in onderbenen en voeten verliezen, waardoor kleine schaafwondjes of blaren onopgemerkt blijven en daardoor ernstige vormen kunnen gaan aannemen.

Hoe ontstaat pijn?

Allerlei prikkels, of ze nu elektrisch, mechanisch, thermisch of chemisch zijn, kunnen in zenuw uiteinden (receptoren) leiden tot het opwekken van elektrische impulsen. De receptoren werken volgens een alles-of-niets-reactie, dat wil zeggen dat pas op het moment dat de prikkel een bepaalde drempelwaarde heeft overschreden, een impuls via een zenuwvezel naar de hersenen wordt verzonden. Hoe hevig de pijn wordt gevoeld, is deels afhankelijk van het aantal impulsen dat per seconde wordt verzonden. De impulsen zijn op zichzelf allemaal even sterk.

Bij jeuk worden de pijnreceptoren geprikkeld door histamine en andere stoffen die vrijkomen bij ontstekings en allergische reacties. Jeuk kan beschouwd worden als een bepaalde vorm van pijn en kan zeer ernstig zijn. Door krabben zal de jeuk niet verminderen, maar door het vrijkomen van meer histamine zal de jeuk juist verergeren. Soms is het noodzakelijk pijnstillers of anti-allergische middelen te gebruiken om de jeuk te verlichten.

’Snelle’ en ’langzame’ pijn

Na stimulering van de receptor worden de pijnimpulsen naar de hersenen overgebracht via twee verschillende typen zenuwvezels: de snelle zenuwbanen, die verantwoordelijk zijn voor overbrenging van plotselinge, scherpe pijn en de langzame banen, die prikkels van de meer diffuse, zeurende pijnen voortgeleiden die vaak bij dieper gelegen aandoeningen voorkomen. Bij het stoten van een teen bijvoorbeeld, wordt direct een scherpe pijn gevoeld. Pas enige tijd later wordt een zeurende, kwellende pijn gevoeld, die soms zeer lang kan aanhouden.

Na aankomst in het ruggenmerg planten de snelle impulsen zich voort naar de thalamus, het gedeelte van de hersenen dat betrokken is bij de organisatie van de sensibele informatie. Een gedeelte van de impulsen kiest een langzamere, indirecte route naar de thalamus.

De langzame zenuwvezels kunnen ook de weefsels die zij innerveren beïnvloeden door chemische stoffen te laten vrijkomen die de lokale bloedstroom veranderen en een invloed hebben op het verloop van de ontstekingsreactie.