Parasiet

parasieten zijn plantaardige of dierlijke organismen die zich ten koste van andere levende organismen (de gastheren) voeden. Zij kunnen hierbij profiteren van het door de gastheer opgenomen voedsel of zich tegoed doen aan diens lichaamsweefsels.

Men onderscheidt vier typen parasitisme.

1.Zowel parasiet als gastheer heeft voordeel van de relatie, zonder dat de band beslist een levenseis voor beide is (mutualisme),
2.de parasiet en de gastheer onderhouden een veel nauwere band en voor ten minste een van beide is het een levenseis (symbiose),
3.de relatie is voordelig voor de parasiet en niet schadelijk voor de gastheer (commensalisme),
4.de parasiet heeft voordeel van de relatie en de gastheer ondervindt er schade van (pathogeen parasitisme).

De eerste twee groepen zijn uit medisch oogpunt van weinig belang. De commensale parasieten leven in het lichaam van de gastheer, zonder dat deze er onder normale omstandigheden nadelige gevolgen van ondervindt. Zij worden pas van belang wanneer zij zich bovenmatig vermenigvuldigen of wanneer de gastheer zijn lichaamsconditie, dus zijn weerstand, sterk verminderd is. De ziekteverwekkende parasieten daarentegen zijn verantwoordelijk voor het overbrengen van vele ernstige ziekten.

Om praktische redenen zijn de parasieten in te delen in uitwendige en inwendige vormen. De inwendige parasieten leven in het menselijk lichaam in hoofdzaak in bloedvaten en lymfvaten, in de verschillende cellen (celgroepen en klieren), de lichaamsweefsels en in verschillende organen, met name de darmen. Hier horen in het bijzonder thuis virussen, rickettsia’s (verwekkers van vlektyfus), bacteriën, schimmels, eencellige diertjes en lagere wormen. De uitwendige parasieten leven op het lichaamsoppervlak van de gastheer, soms slechts voor korte tijd als de parasiet voedsel nodig heeft om hem daarna weer te verlaten. Andere nestelen zich ergens op de gastheer, in uitwendige openingen (onder nagels, in het haar, in oren, ogen en neus) en verlaten hem niet vrijwillig. Tot de uitwendige parasieten behoren naast bacteriën en schimmels bepaalde virussen, maar vooral bloedzuigende insekten zoals malaria en gelekoorts muggen, tseetseevliegen, luizen, vlooien, enz.

Sommige van deze uitwendige parasieten kunnen bijzonder gevaarlijk zijn als overbrengers van inwendige parasieten (malaria, gele koorts, slaapziekte, enz.). In die gevallen zijn de parasieten als tussengastheren te beschouwen. Zij herbergen de larvestadia die pas in de ‘ware’ gastheer of hoofdgastheer tot volle wasdom komen. Sommige ziekteverwekkers hebben verscheidene tussengastheren nodig om hun levenscyclus te kunnen voltooien. De kennis van hun levenscyclus is derhalve voor de geneeskunde van veel belang. De manier waarop parasieten hun gastheren belagen en schade toebrengen varieert van soort tot soort. Ook de conditie van de gastheer speelt een niet onbelangrijke rol, met name zijn natuurlijk afweermechanisme. Zo leeft de lintworm in de maag en de darmen en voedt zich met het door zijn gastheer opgenomen voedsel. Normaal wordt dat voor de opbouw en het onderhoud van diens eigen lichaamsweefsels gebruikt. De gastheer moet in deze omstandigheid meer voedsel opnemen.

In sommige gevallen worden er weefsels direct aangetast door de parasiet zodat bijvoorbeeld bloedingen kunnen optreden. Als er zich grote aantallen parasieten ophopen kunnen bepaalde doorgangen worden geblokkeerd, in het bijzonder de darmen en sommige klieren of klierstelsels. Een dergelijke blokkering van het lymfvatenstelsel door bijvoorbeeld een rondworm geeft aanleiding tot ernstige zwellingen, zoals bij de tropische ziekte elefantiasis. In de bloedvaten kunnen zich parasieten, en vooral ook de afbraakproducten van hun stofwisseling ophopen die door de bloedstroom versleept kunnen worden (embolieën) en door afsluiting van de kransslagaders van het hart zelfs tot hartaanvallen kunnen leiden. Verstopping van de haarvaten door parasieten kan aanleiding geven tot bloedingen die, afhankelijk van de plaats waar zij zich voordoen, dodelijk kunnen zijn (hersenbloedingen).

Andere parasieten dringen door de wand van het darmkanaal en kunnen bijvoorbeeld buikvliesontsteking veroorzaken. Behalve deze voornamelijk mechanische schade die aan weefsels wordt toegebracht, kunnen de parasieten ook de stofwisseling van de weefsels ontregelen. De veroorzaker van dysenterie (Endamoeba histolvtica) nestelt zich bijvoorbeeld in het weefsel van de dikke darm en veroorzaakt daar ontstekingen.

Als bijkomend verschijnsel kunnen op de plaats van een ontsteking bacteriën de bloedvaten binnendringen en onder meer bloedvergiftiging veroorzaken. Ook bepaalde eencellige diertjes (amoeben) kunnen zo in de bloedbaan terechtkomen en naar belangrijke organen (lever en longen) worden getransporteerd waar zij schade aanrichten.

Waar infecties optreden trachten de weefsels de schade weer ongedaan te maken door in de eerste plaats de beschadigde delen te herstellen door nieuwvorming en in de tweede plaats door inkapselen van de ziektekiemen of de parasieten (cystenvorming). De cellen van de weefsels verhogen hiertoe hun normale activiteit, hetgeen aanleiding kan zijn tot de groei van gezwellen die op den duur kwaadaardig kunnen worden. Ten slotte kan schade aan de gastheer worden toegebracht door de giftige werking van de uitscheidings en ontbindingsproducten van de parasieten en het aangetaste weefsel, waartoe zowel stikstof-houdende afvalproducten behoren als bepaalde tot reacties van het afweermechanisme van het bloed aanleiding gevende vergiften (toxinen). Vooral deze vergiften kunnen zeer gevaarlijk zijn. Sommige ervan werken in op het zenuwstelsel en de hersenen, en in dit verband kan de tseetseevlieg worden genoemd die de trypanosomen op de mens overbrengt. Het gif dat de trypanosomen uitscheiden veroorzaakt de gevreesde slaapziekte.

Een ander voorbeeld is de stof die door de mijnworm wordt uitgescheiden. Deze stof gaat de bloedklontering en stolling tegen. De mijnworm veroorzaakt met deze stof plaatselijke bloedingen en leeft van het bloed. Het herhaalde bloedverlies veroorzaakt op den duur een ernstige bloedarmoede.


Relevante artikelen

Nog geen reacties geplaatst, wees de eerste.



Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

MEDISCH VOORBEHOUD

De informatie op Menselijk Lichaam is géén medisch advies. Neem bij twijfel over gezondheid, behandeling of medicijnen altijd contact op met een arts, specialist of apotheker.

Meer informatie

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Met het laatste nieuws en gezonde tips