Dwarslaesie

Dwarslaesie is een doorsnijding van het ruggenmerg in het dwarse vlak waardoor de geleiding van gevoels en bewegingsprikkels in het ruggenmerg geheel of gedeeltelijk wordt opgeheven. De gevolgen van de ruggenmergsbeschadiging zijn behalve de uitval van de zenuwverzorging van de spieren en de geleiding van gevoelsprikkels op het niveau van de beschadiging, ook een uitval van de willekeurige beïnvloeding van de urineblaas en de endeldarm. Bijna driekwart van de dwarslaesies wordt veroorzaakt door letsels, meestal ten gevolge van verkeersongevallen. Men spreekt in die gevallen van traumatische dwarslaesies. Voor het overige kunnen dwarslaesies worden veroorzaakt door gezwellen, abcessen, ontstekingen van het ruggenmergsweefsel, hernia’s en aangeboren misvormingen.

Bij een traumatische dwarslaesie wordt de beschadiging van het ruggenmerg veelal veroorzaakt door een afgebroken stuk van een wervel of een verschuiving van de wervels. Door het letsel kan een breuk in een of meer wervels optreden (wervelfractuur) of kunnen de wervels ten opzichte van elkaar verschuiven. Het zachte weefsel van het ruggenmerg kan dan ter plaatse direct vernietigd worden of door de druk van het botstuk in een later stadium verloren gaan. Deze druk op het ruggenmerg kan ook ontstaan door een gezwel, hetzij van de wervelkolom, hetzij van het ruggenmerg zelf. Voor een beschouwing van de ernst van de aandoening is de plaats van de beschadiging van het grootste belang. Het ruggenmerg wordt verdeeld in korte stukken (segmenten), waarvan de naamgeving overeenkomt met die van de wervels van de wervelkolom. Is de beschadiging in de bovenste vier segmenten van het ruggenmerg dan sterft de patiënt meestal snel. daar in het ruggenmerg onder het niveau van de beschadiging, dat dus geen prikkels meer van de hersenen krijgt, zenuwcellen zijn gelegen die o.a. de ademhalingsspieren van prikkels voorzien. Bijeen beschadiging van het vijfde tot en met het achtste segment van het ruggenmerg (het onderste deel van het nek- of cervicale deel van het ruggenmerg) zijn de levenskansen groter.

De patiënt heeft echter vaak ernstige ademhalingsmoeilijkheden. De tussenribspieren werken niet, doch wel het middenrif daar dit zijn prikkels krijgt van zenuwcellen uit het vierde en vijfde segment. Hoe lager de beschadiging van het ruggenmerg, des te groter zijn de levenskansen van de patiënt. Bij een letsel van het borstgedeelte van het ruggenmerg blijven de zenuwcellen voor de armspieren gespaard. Of de tussenribspieren slechts voor een deel werken of allemaal hangt af van de hoogte van dc beschadiging in het borstgedeelte van het ruggenmerg.

Bij een beschadiging van het lendedeel van het ruggenmerg zijn de zenuwen voor de benen geheel of gedeeltelijk uitgeschakeld, bij een beschadiging onder het derde heiligbeen-segment zijn er geen spierverlammingen meer. De uitval beperkt zich dan tot de werking van de urineblaas, de endeldarm en de geslachtsorganen. De verschijnselen van de dwarslaesie worden in drie fasen verdeeld.

1.Eerste fase (acute initiale fase): verschijnselen direct na het letsel. Verlies van spanning (tonus) van de spieren cn uitval van de zenuw-reflexen (bijv. geen schopbeweging van het onderbeen na een tik op de kniepees). De urine blijft achter in de blaas en ook de ontlasting wordt door de endeldarm niet uitgescheiden. De eerste fase duurt van enkele weken tot enkele maanden.

2.Tweede fase (vroeg-chronische fase): na verloop van tijd herstelt de reflexactiviteit zich weer, omdat voor het opwekken van een reflex geen medewerking van de hersenen is vereist. Een reflex is namelijk een onwillekeurige beweging die volgt op een prikkel die buiten het zenuwstelsel tot stand komt, maar over het van grote betekenis voor de aanpassing van de patiënt aan de door de verlamming veranderde bewegingsmogelijkheden (revalidatie).

Dwarslaesie behandeling

Daar de meeste dwarslaesies worden veroorzaakt door ongevallen verkeersongevallen, arbeidsongevallen (steiger en ladderwerk) en sportongevallen (boksen, worstelen, duiken in ondiep water) moet de behandeling beginnen met doeltreffende eerste hulp.

Indien het vermoeden bestaat dat een of meer wervels zijn gebroken dan is uiterste voorzichtigheid geboden opdat de gebroken wervelstukken het ruggenmerg niet nog ernstiger zullen beschadigen. De patiënt moet altijd op een vlakke onderlaag wordên gelegd terwijl bij het verplaatsen van het slachtoffer voorzichtige rek wordt uitgeoefend in de lengterichting van de romp.

Gedurende de eerste weken van de behandeling worden hoge eisen gesteld aan de verpleging. Teneinde doorliggen te voorkomen is een uiterst goede verzorging van de huid geboden. De patiënt wordt, indien mogelijk, op schapevachten of op een luchtmatras gelegd. Reeds in de eerste dagen zal de patiënt geïnstrueerd worden in het ontwikkelen van hetzgn. blaasautomatisme. Deze oefening van de blaaslediging is daarom van belang omdat anders een kunststofbuisje (blaascatheter) nodig is, dat als een vreemd voorwerp in de urine buis liggende veelal de oorzaak is van hardnekkige urineweginfecties. En urinew’eginfecties behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken van dwarslaesie patiënten. De patiënt moet dan ook zo snel mogelijk van het belang van de blaastraining doordrongen worden. In het algemeen komen de meeste patiënten zo ver dat zonder urine te verliezen de blaas om de twee tot vier uur wordt geledigd. De training gaat bij vrouwen gemakkelijker dan bij mannen. De arts zal eens per week de urine nazien teneinde een beginnende infectie zo spoedig mogelijk op het spoor te komen.

Na enkele weken zijn de verpleging en behandeling er vooral op gericht de patiënt zo spoedig mogelijk en zo veel mogelijk onafhankelijk te maken. Het gehele proces van de aanpassing aan de veranderde lichamelijke mogelijkheden, de revalidatie, zal vele maanden en soms enkele jaren in beslag nemen.